آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی (خانقاه شیخ صفی الدین اردبیلی) Sheikh Safi Al Din Khanegah And Shrine Ensemble

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از مکان‌های تاریخی و باستانی شهر اردبیل و از آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است .
مجموعه بقعه "شیخ صفی الدین اردبیلی" خواستگاه حکومت صفویان و مبدا استقرار رسمی مذهب شیعه در ایران است که در سال 735 هجری قمری بنا شد . این مکان از مجموعه ای از آرامگاه‌های بزرگان مشایخ ، سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی تشکیل شده است .
در این مکان علاوه بر آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، مقبره‌های شاه اسماعیل اول نخستین پادشاه صفویه و مادر شاه و نیز برخی از مشایخ و صاحب‌منصبان دوران صفوی و نیز شهیدان ایرانی جنگ چالدران ، قرار دارد.
از دیگر بخش‌های این مجموعه چینی‌خانه، مسجد، جنت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه و چراغ‌خانه است. اماضلع غربی بقعه شیخ صفی در اردبیل حدفاصل میدان عالی قاپو تا خیابان اسماعیل بیگ به پیاده راه تبدیل شده است که این پیاده راه در بین عامه مردم به پیاده راه عالی قاپو شهرت یافته است. با ایجاد این پیاده راه ، فضای زیبا و دلنشینی برای پیاده روی در هسته مرکزی شهر اردبیل ایجاد شده است و گردشگران می توانند بخصوص درشبها از این فضای زیبا دیدن نمایند .
برای رفتن به این اثر تاریخی باید به آدرس میدان عالی قاپو، خیابان شیخ صفی الدین، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی مراجعه کرد . زمان بازدید از این مکان از 8 صبح الی 7 عصر می باشد .

این آرامگاه یکی از جاذبه های تاریخی و دیدنی شهر اردبیل می باشد. شیخ صفی یکی از بزرگان عهد صفویه بود که شاعر نیز میباشد. او در سال ۶۵۰ قمری به دنیا آمد و در سال ۳۷۵ قمری در ۸۵ سالگی دار فانی را وداع گفت. در این بقعه، افرادی چون شاه اسماعیل اول و همسرش و برخی بزرگان صفویه دفن شده اند. برای رسیدن به بقعه، ۷ بخش در نظر گرفته شده که نشانه ۷ مرحله عرفان می باشد. این ۷ بخش با ۷ دروازه از هم جداشده اند. البته شاهان صفوی بخشهای دیگری به این مجموعه اضافه کردند.
ما بعد از تهیه بلیط ۵ هزار تومانی وارد محوطه ورودی ارامگاه شدیم که به صورت زیبایی گلکاری و رسیدگی شده بود. بعد از گرفتن چند تا عکس از دروازه اصلی وارد حیاط آرامگاه شدیم که دارای بخش های زیادی از جمله صحن اصلی ، چینی خانه ، حرمخانه ، جنت سرا و ... بود که به قدری تو در تو و بزرگ بود که تا چند ساعت همه سردرگم بودیم و کلی طول کشید تا همدیگر را پیدا کنیم . از آنجا که این مجموعه بسیار بزرگ و پیچیده و به بخش های مجزایی تقسیم میشود برای بازدید از کل آن حداقل نیاز به نصف روز زمان میباشد به همین دلیل به گردشگران شهر زیبای اردبیل توصیه میکنم حتما از این بقعه تاریخی با فرصت کافی دیدن کنند و از دیدن اینهمه هنر و معماری و زیبایی نهایت لذت رو ببرند.

در این مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، شاه اسماعیل صفوی و مادر ایشان دفن هستند. جالب است بدانید در جریان جنگ ایران و روس در دوره قاجار نسخ خطی کتاب‌خانه این مجموعه توسط روس‌ها به غارت رفت. اگر از این مکان دیدن کردید در بخش قندیل‌خانه چند دقیقه‌ای به تماشای زیبایی بنشینید. و بعد از چینی‌خانه دیدن کنید. می‌گویند در دوره صفویه اگر کسی در این بنا متحصن میشد، حتی اگر محکوم به اعدام بود، جانش در امان می‌ماند.
#گلفام_سفر

شیخ صفی نیای شاهان صفویه است و در حقیقت صفویه نام خود را از شیخ صفی الدین گرفته‌اند. این آرامگاه در اصل خانگاه شیخ صفی بوده است که بعد از وفاتش در این آرامگاه به خاک سپرده می‌شود. وضعیت کنونی آرامگاه و خانقاه چنین است که بعد از عبور از ورودی خانقاه در سمت راست فضایی مستطیل شکل قرار دارد که قندیل خانه نامیده می‌شود. چنانچه در منابع مختلف نوشته شده است این آرامگاه در طول تاریخ علی الخصوص دوره صفوی تغییرات و الحاقاتی داشته است که بخش قندیل خانه هم از آن دست می‌باشد. در قندیل خانه و خود آرامگاه نهایت ذوق و هنرِ هنرمندان هر عصر به کار رفته است و زیبایی خاصی در بنا با رتگ غالب طلایی وجود دارد. در امتداد قندیل خانه آرامگاه شیخ صفی قرار دارد. علاوه بر قبر ایشان چند قبر دیگر هم در محل قرار دارد‌. در سمت چپ آرامگاه شیخ صفی و همان داخل بنا مقبره شاه اسماعیل اول قرار دارد که به نوعی محل اتصال آرامگاه یا خانقاه به فضای دیگری با نام حرم خانه وجود دارد که از تزیینات آن یک گچ بری خط بر ورودی آن دیده می‌شود. در فضای بیرونی آرامگاه تک قبری منسوب به مادر شاه اسماعیل وجود دارد که علت جدا ماندن آن از مجموعه شاید مسیحی بودن وی بوده است و البته گفته می‌شود که این قسمت هم سقف و بنایی داشته که شاید در طول زمان از بین رفته است. با توجه به این که این مجموعه ثبت جهانی شده است افرادی پویا و فعال در این بخش برای معرفی بنا لازم دارد که در زمان بازدید من حضورشان بیشتر جنبه‌ی نمادین و نگهبانی داشت.

یکی از مکانهای تاریخی اردبیل می باشد که علاوه بر آرامگاه شیخ صفی الدین آرامگاه نخستین پادشاه صفویه شاه اسماعیل در این مکان قرار دارد این مجموعه شامل یک قسمت به نام چینی خانه بود که برای هر ظرف چینی یک قسمت مخصوص طراحی شده بود ولی متاسفانه در جنگ بین ایران و روسیه بیشتر چینی ها به تاراج برده شد و ظروف کمی باقی مانده که در همین قسمت به نمایش گذاشته شده بود قسمت دیگر نمایشگاه اسناد بقعه قرار دارد

هرکسی که به اردبیل سفر می کند،قطعا اولین جایی رو که برای بازدید انتخاب میکنه مقبره و خانقاه شیخ صفی الدین هست ،این اثر تاریخی که جزو آثار ثبت شده ایران در یونسکو می باشد داری زیبایی های بی بدیل است ،پس از پرداخت مبلغ ورودی و داخل شدن از سر درب ورودی حیاط بیرونی و سرسبز و محوطه زیبای آن شما رو مجذوب میکنه،اما پس از گذر از این محوطه و وارد شدن به حیاط درونی از دنیایی وارد دنیا و زمان دیگری می شوید ابتدا کاشیکاریهای فیروزه ای رنگ که در بردارنده آیات قرآنی هستند شما رو محسور میکنه و بعد گنبد رفیع و زیبایی که بر بالای مزار شیخ صفی قرار داره،این گنبد که در واقع هسته مرکزی مجموعه به شمار میره توسط صدرالدین موسی فرزند شیخ صفی پس از مرگ شیخ ساخته شده، در روی بدنه گنبد کلمه جلاله الله به دفعات با کاشی فیروزه ای رنگ تکرار شده و به همین جهت معروف به گنبد الله الله است،در قسمتی از حیاط اصلی دست نوشته ای از شاه طهماسب قرار داده شده که مفاد اون وضع قوانین اسلامی و اپر به معروف ونهی از منکر در شهر اردبیل هست،قسمت اصلی مقبره شامل دو تالار اولی قندیل خانه (یا دارلحفاظ) که مقبره شیخ صفی ،پسرش صدرالدین موسی،شاه اسماعیل اول قرار داره و در جنب اون در اتاق کوچکی تعداد دیگری از خاندان صفوی به خاک سپرده شده اند ،تالار دوم یا چینی خانه که بسیار مجلل و چشم نواز هست به شکل موزه ای هست که بررسی اون رو قبلا انجام دادم،در بیرون از محوطه و قسمت شرقی آرامگاه یا قبرستان شهید گاه قرار داره که مدفن شهدای جنگ چالدران هست،در قسمت غربی نیز مسجد و موزه قرار دارن ،نکته مهم دیگه که خودش داستان و بررسی دیگه ای داره فرش مقبره شیخ صفی هست که فقط عکسی از اون موجوده و هم اکنون در موزه ویکتوریا آلبرت انگلیس نگهداری میشه.

شیخ صفی الدین اردبیلی از عرفای نامی قرن هفتم هجری بوده و مریدان بسیاری داشته .و وقتی که فوت میکنند پسرشان در منزلشان برایش مقبره درست میکند که البته هم اکنون قبر پسرشان نیز کنار قبر پدر است. این مجموعه از بناهای باشکوه دوران صفوی است البته کاملا مرمت و باز سازی شده. بلیط ۵۵۰۰ تومان است. ورودی یک حیاط بزرگ با باغچه ها ی پر ازگل که حس خوبی میدهد. این مکان دارای چندین بخش میباشد که دیدن آنها خالی از لطف نیست. یه نفر اونجا هست برای توضیح دادن قسمت های مختلف ولی به ما گفت که الان توضیح داده و باید صبر کنیم تا گروه دیگر بیاد و برای اینکه ما رو ساکت کنه یه سری بروشور داد و گفت برید بخونید . در سفر به اردبیل حتما از این مکان دیدن کنید.

شیخ صفی الدین اردبیلی عارف و شاعر قرن هشتم هجری قمری جد شاه اسماعیل اول موسس سلسله صفویان است. صفی‌الدین مؤسس طریقت صوفیانه «صفوی» است که پیروان آن کلاه سرخ دوازده تَرَکی بر سر می‌گذاشتند و برای همین، قزل‌باش یعنی سرسرخ، نامیده می‌شوند. صفویه، چون به یاری ایشان به پادشاهی رسیدند، همان کلاه را تاج سلطنت خود کردند. پادشاهان صفوی، بر سر قبر او بنای بسیار باشکوهی ساختند که اکنون به "بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی" معروف است و از بناهای باشکوه تاریخی ایران به ‌شمار می‌رود.
منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مکان قرار دارد، و بر طبق وصیّت شیخ، جنازه اش را در اتاقی جنب خلوتخانه دفن کردند و بر قبر او بنایی ایجاد کردند تا علاوه بر مقبره شیخ صفی و شاه اسماعیل اول، آرامگاه‌های دیگری از شاهزادگان صفوی و فرزندان وی را در این بقعه قرار دهند. این بنا دارای بخش های مختلفی مانند چینی خانه، قندیل خانه، کتابخانه؛ مسجد و ... است.
چینی خانه در قسمت شرقی قندیل خانه یا رواق اصلی قرار گرفته که با دو ورودی باریک با بخش دارالحفاظ ارتباط می‌یابد. ساختمان چینی خانه دارای چهار شاه نشین و دارای طاق نماهای فوق‌العاده زیبا و نفیس از نوع مقرنس گچی است که روی آن نقاشی و طلاکاری شده‌است. هماهنگی و توازن رنگ‌ها با سطوح مقرنس از اسلیمها و گل‌های مختلف منظره‌ای شگفت‌انگیز را ایجاد کرده‌است که هر بیننده ای را وجد می آورد. این آرامگاه از لحاظ شاهکارهای هنری و معماری و نمایش اصول اساسی عرفانی در سطح جهان نیز از ارزش والایی برخوردار است. سبک معماری ایرانی، ایلخانی و تیموری با الهام از فلسفه صوفیانه، انواع جدیدی از فضاها و الگوهای تزئینی را خلق کرده‌ که در دنیا بی مانند است.
این بنا در کنار اینکه نمونه والائی از هنر ایرانی است، متاسفانه یادآور تاراج و غارت آثار تاریخی کشورمان توسط بیگانگان است. در پی عهدنامه ننگین ترکمانچای در سال ۱۲۰۶، متاسفانه ایران مجبور شد بپذیرد تا تمامی نسخ خطی کتابخانه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی را به عنوان بخشی از غرامت‌های روسیه، ضبط و به آن کشور منتقل شوند. از جمله دیگراشیای نفیس بقعهٔ شیخ صفی که به تاراج رفته است، یک جفت قالی مشهور به نام "اردبیل" است که در حال حاضر یکی از آنها در "موزهٔ ویکتوریا و آلبرت " لندن و دیگری در "موزه هنر" لس آنجلس نگهداری می‌شود. این قالی از نظر طرح و بافت یکی از نفیس‌ترین و مشهورترین قالی‌های جهان است که در فهرست ۵۰ اثر شاهکار هنری برگزیده جهان قرار گرفته‌است. کارشناسان آثار هنری، این فرش را با نقش و نگاره‌های زیبای آن، یک اثر هنری منحصربه‌فرد می‌دانند که از نظر سطح هنری با نقاشی‌های معروف قرن حاضر برابری می‌کند.
در سال 1389 بقعه شیخ صفی الدین به عنوان یازدهمین اثر تاریخی فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
پیشنهاد میکنم اگر قصد بازدید از این بقعه را دارید، ابتدا تاریخچه کامل آنرا را مطالعه فرمائید. هر بخش از این مکان، بخش مهمی از تاریخ ایران را در خود جای داده و ستون به ستون آن، یادآور حوادث تلخ و شیرین تاریخ کشورمان است.
یادآور می شوم این بنا در خیابان شیخ صفی استان اردبیل قرار گرفته است. ساعت بازدید از بنا در نیمه اول سال 8 الی 20 و در نیمه دوم سال 8 الی 17:30 است. ورودیه برای هموطنان 3 هزار تومان و برای اتباع خارجی 20 هزار تومان است.
می توانید در سایه سار درختان حیاط زیبای بقعه کمی استراحت کنید. از بازارچه مقابل درب ورودی بقعه، سوغات و صنایع دستی تهیه نمائید. همچنین می توانید در خیابان شیخ صفی، حلوای سیاه معروف اردبیل را نوش جان کرده و در فروشگاههای بزرگ این خیابان، با کیفیت ترین عسل ایران که مربوط به دامنه کوه سبلان است را خریداری نمائید.

زمانیکه به شهر زیبای اردبیل سفر کردید می توانید به دیدن یکی از آثار ملی ایران که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است بروید. مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی بنایی است که بسیاری از هنرهای ایرانی در سراسر آن نمود پیدا کرده است. از ورودی که بگذرید به حیاط مصفایی می رسید که دو طرف آن را باغچه های پرگل و زیبایی احاطه کرده است. بعد از گذر از آن به حیاط اصلی محوطه می رسید و محو نقش و نگارهای کاشیکاری های زیبای بنا خواهید شد که هنر خطاطی بر بالای آنها می درخشد. مقبره اصلی مدفن شیخ صفی و چند فرد دیگر از جمله شاه اسماعیل اول است. طلاکاری، نقره کاری، منبت کاری و کاشیکاری را در این قسمت در حد اعلا می توانید ببینید. آنقدر نقش ها گیرا هستند که چشم برداشتن از آنها سخت است. یکی از زیباترین قسمت های که دوست داشتم چینی خانه است. ده هاردیف طاقچه به طرزی هنرمندانه روی هم قرار گرفته اند تا زینت بخش چینی های اهدایی به شاه باشند. روی درهای چوبی و منبت کاری شده نیز کلمات الله، محمد و علی به چشم می خورد. نمای بیرونی شامل چندین گنبد کوچک و بزرگ است که چسبیده به هم قرار گرفته اند و دیدن آنها و عکاسی از این گنبدها کمی دشوار است. انگار گنبدهای کوچک به نوعی پشت سر بقیه مخفی شده اند. با اینحال زیبایی نقش و نگارشان قابل تحسین است. در قسمت پشتی بنا نیز می توانید مقبره کشته شدگان چالدران را ببیند. دیدن این بنا حدودا نیم ساعت زمان می برد مگر اینکه بخواهید بیشتر بنشیند و از هنر ایرانی لذت ببرید.

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی یازدهمین اثر ثبت شده ایران در لیست میراث جهانی یونسکو ست .این مقبره آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی ،شاه اسماعیل اول،همسر شاه اسماعیل ، برخی از مشایخ صفویه و شهیدان جنگ چالدران است.این مجموعه زیبا شامل چله خانه ،مسجد،چینی خانه و چراغ خانه است .زیباترین بخش به نظر من چینی خانه و فرش های زیبای دست باف آنجا ست .در ورودی مجموعه غرفه‌های صنایع دستی و در خیابان عابر گذر نزدیک آرامگاه سوغات اردبیل از جمله حلوای سیاه هست.هزینه ورودی ۳۰۰۰تومان و زمان لازم برای بازدید ۱ساعت است.

همیشه در ذهنم و وقتی فقط عکس های نه چندان خوبی که از اینجا گرفته شده بود را نگاه میکردم, برایم سوال بود که چرا اینجا به ثبت میراث جهانی رسیده است؟
تا بالاخره فرصت بازدید از اینجا را در صبحی سرد و زمستانی پیدا کردیم.
بازدید ما اول وقت و بدون هیچ بازدید کننده دیگری بود.
طبق معمول هزینه بلیط ورودی 3000 تومان و در واقع رایگان بود !
مجموعه حیاطی بزرگ و پراز درخت دارد که با عبور از آن وارد دالان ورودی میشدیم. حیاط درونی نیز زیبا و کل دیوارها با کاشی های فیروزه ای رنگ و براستی زیبا و آرامش بخشی تزیین شده بود.
پس از ورود به داخل عمارت...کاملن از تصمیم بجای یونسکو برای ثبت این مکان در فهرست میراث جهانی اطمینان حاصل کردیم.
براستی زیبا بود.
نمونه ای شکیل از معماری ایرانی اسلامی, رنگ های طلایی آن براستی خیره کننده بود و یاد آور نقاشی های چهل ستون اصفهان.
بخش بزرگی از مجموعه مربوط به تالار چینی خانه بود که محل نگهداری 1256 قطعه ظروف چینی اهدایی امپراطوری چین به دربار صفویان بوده است که البته بخش کمی از آن باقی مانده و در هجوم روس ها به کشور به غارت رفته و در موزه هرمیتاژ سن پترزبورگ نگهداری میشوند.
قبرهای بسیاری در این مجموعه قرار دارد.
خلاصه براستی ارزش دیدن دارد مخصوصن اگر بتوانید در ایام غیرتعطیل و خولت بیایید و از آرامش کمنظیر و زیبایی اش استفاده کنید.

این بنای بسیار زیبا با گنبد معروفِ الله الله, باغِ بهشتی , کاشی کاری ها, چینی خانه و نقاشی های زیبا, اثری ثبت شده در سازمان یونسکو میباشد.
بقعه ی شیخ صفی خانقاه و منزل شخصی شیخ صفی الدین اردبیلی بوده است و پس از آن نیز بنا به وصیت خودِ او در همین مکان دفنش کرده اند.این عارف بزرگ و درویش مسلک.
بقعه ی شیخ صفی به روایتی در سال 735 توسط فرزند شیخ ساخته شد.
مسجد جنت سرا, چینی خانه, قندیل خانه, موزه ,باغ بزرگ, شهیدگاه(محل دفن شهدای جنگ چالدران) , از قسمت های مختلف این بقعه است.
#تایسیز

این مکان در زمان صفویه بنا شده است. شیخ زاهد(صفی) بنیانگذار طریقت زاهدی است که منزل و خانقاه وی نیز در این مکان است. یکی از رواق ها که به نام چینی خانه معروف است دارای طاقنماهایی گچی بسیار زیبا به همراه طلاکاری است. بهتون پیشنهاد دیدنش رو میدهم.
#تایسیز

شیخ صفی‌الدین اردبیلی را شاید بتوان یکی از تاثیرگذارترین شخصیت های تاریخ ایران دانست. آموزه‌های شیخ و حلقه مریدانش بنیان های اولیه صفویه را شکل داد. فرزندانش به پاس نکوداشت یاد وی، خانقاه شیخ صفی را بسیار توسعه دادند.

بطوریکه آثار نابی از معماری را در خود دارد. این مکان را با دقت بازدید کنید.
#تایسیز

در سفر با توری که به سرعین و اردبیل داشتیم بازدید از آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی هم در برنامه ی تور بود .حیاط بزرگ و زیبایی داشت و معماری بنا هم خیره کننده بود. میشه گفت بهترین بخش سفر به شهر اردبیل بازدید از این آرامگاه بود.

#تایسیز

مجموعه بقعه شيخ صفي الدين. شامل سردر عالي قاپو، حياط ، رواق، مقبره شيخ صفي، تالار چيني خانه، مقبره شاه اسماعيل اول، جنت سرا، خانقاه، چراغ خانه ، چله گاه و شهيدگاه محل قبور شهداي جنگ چالدران است