موزه صنایع دستی زنجان (عمارت دارایی) Zanjan Handicraft Museum (Darayi Mansion)

یکی از عمارت‌های باشکوه بافت تاریخی زنجان ساختمان آجری و دلربای دارایی است. این بنا که در دوره پهلوی اول و با طراحی هنرمندانه معماران ارمنی بنا شده، نمادی از تحولات مدرنیسم در قلب بافت تاریخی زنجان است.
عمارت تاریخی دارایی چند سالی است که تبدیل به موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی شده است و با بازدید از آن افزون بر تماشای عمارتی تاریخی از دوران پهلوی اول، می توان شاهد هنرهای سنتی و ریشه دار گذشته های دور مردم زنجان بود.
ظروف مسی قلمزنی شده دوره قاجار، انواع چاقو و شمشیر معاصر و صنایع‌دستی استان زنجان، از جمله آثار به نمایش در آمده در این موزه هستند.
اهمیت این عمارت تاریخی به حدی بوده که این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بنای عمارت دارایی در مرکز شهر زنجان و در ضلع شمالی مجموعه تاریخی سبزه‌میدان و در قسمت غربی خیابان طالقانی قرار گرفته است. قرار گیری بنای تاریخی دارایی در مرکز شهر و در مجاورت سایر آثار تاریخی شهر باعث شده که بازدید از آن برای گردشگران آسان و در دسترس باشد.
*تاریخچه و اهمیت بنا
ساختمان دارایی بنایی منحصر به فرد از دوران پهلوی اول است که در اثنای جنگ جهانی دوم و در زمانه ای که جنگ و آشوب سراسر دنیا را فراگرفته بود ساخته شده است.
ساختمان دولتی دارایی زنجان براساس اطلاعاتی که در کتیبه سردر ورودی جبهه شمالی و جنوبی بنا، آمده در سال 1316 هجری شمسی ساخته شده است و کاربری آن هم در ابتدا پرداختن به امور مالی بوده است.
ساختمان عمارت دارایی نتیجه فعالیت و نوآوری معمارانی شهیری همچون وارطان هوان سیان، پل آبکار و گابریل گورکیان است که از معماران برجسته و ارمنی تبار ایران بوده‌اند. این معماران در دهه نخست قرن بیستم با ساختن بنای عمارت دارایی و بسیاری بناهای دیگر نقشی مهم و اثرگذاری بر معماری نوین ایران بر جای گذاشتند.
گفته می شود این معماران در ساخت عمارت دارایی از تحولات عميق هنري و معماري در اوائل قرن بيستم در اروپا تاثیر پذیرفته اند.
بر اساس اسناد و مدارك موجود ميرزا محمد علي مستوفي پيشكار خمسه نخستين رئيس ماليه عمارت تاریخی دارایی بوده است. گفته می شود عمارت دارایی زنجان به مناسبت دوازدهمین سال جلوس پهلوی اول بر تخت سلطنت تاسیس شده است. ساخت بنا با نظارت مستوفی که مسئول حسابرس مالیاتی وقت بوده انجام شده و پس از ساخت بنا تحویل اداره دارایی شده است.
این بنای تاریخی از سال 1390 تبدیل به موزه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی زنجان شده است. اشیاء به نمایش در آمده در این موزه شامل انواع ظروف مسی قلمزنی شده دوره قاجار، انواع چاقو و شمشیر معاصر، گلیم‌، چاروق‌ و ملیله‌ است. گفته می شود در دهه های اخیر به سبب خیابان کشی های انجام شده، بخشی از این بنای زیبا و درختان آن تخریب شده است. شایان ذکر است ساختمان دارایی زنجان با شماره ۲۳۳۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌است.
*معماری عمارت دارایی
عمارت دارایی در میان باغی به مساحت 18 هزار مترمربع بنا شده است و ابعاد ساختمان مستطیلی شکل عمارت دارایی 15 در 22 متر است. البته باغ دورتا دور این عمارت اکنون از بین رفته است.
ساختمان سه طبقه دارایی زنجان به سبک ساختمان های اوایل دوره پهلوی و اواخر عهد قاجار، پنجره‌های متعدد و تراس داشته و به قرینه‌سازی در طبقات آن به شدت دقت و توجه شده است.
مصالح به کار رفته در بنای تاریخی دارایی سنگ، آجر، آهک، سیمان و آهن است. با این وجود باید اذعان داشت آجر و سنگ مهمترین مصالح به کار رفته در این بنا هستند. شانزده پله سنگی در ضلع شمالی ساختمان ارتباط بین طبقات را میسر می کند و ساختار متقارن اتاق ها با جانمایی آنها در دو طرف راه پله ممکن شده است.
ارتفاع ساختمان از کف تا زیر سقف طبقه دوم حدود 11.5 متر است و ارتفاع داخلی طبقات نیز حدود 3.5 متر است.
قوسی هلالی نمای بیرونی پنجره ها را آذین داده است. در کنار ورودی های شمالی و جنوبی ساختمان دو حوض وجود داشته که یکی از این دو حوض تخریب شده و دیگری با قطر ۱۲ متری اش جلوه ای فاخر به ورودی این بنای قدیمی داده است.
گفته می شود در گذشته دو حوض ساختمان دارایی زنجان قرینه یکدیگر بوده و از طریق آب‌راهی که از زیر بنا می‌گذشته با‌هم ارتباط داشته‌اند و آبیاری باغ آن نیز از طریق قناتی که از محل می‌گذشته، انجام می شده است.
از عوامل تزئینی نمای ساختمان دارایی می توان به ازاره‌های سنگی که دور تا دور بنا رادر برگرفته و سپس با آجر چینی تزیین شده است، اشاره کرد.
با توجه به قرار گرفتن این بنای در مرکز شهر زنجان و در مسیر مجموعه تاریخی سبزه‌میدان، بازار تاریخی و نزدیکی با بناهای تاریخی دیگر از جمله عمارت ذوالفقاری، مسجد جامع، مسجد خانم و خانه وزیری، ساختمان دارایی با استقبال مناسبی از سوی گردشگران مواجه شده است.
دسترسی مناسب در کنار ارزان بودن ورودی این بنا از جمله دیگر دلایل اقبال گردشگران به این بنای تاریخی است . البته باید توجه داشت که عمارت دارایی مورد توجه دو گروه متفاوت از مردم قرار دارد که یکی دوستداران میراث فرهنگی به سبب جنبه های تاریخی ساختمان است و دیگری دوستداران هنرهای سنتی هستند که برای تماشای آثار موزه ای و صنایع دستی کشور به این عمارت سر می زنند.
چاقوهای زیبای و ملیله کاری های هنرمندانه به نمایش در آمده در این موزه، گواه ظرفیت ها و توانمندی های بالای مردم زنجان در زمینه هنرهای سنتی است.

عمارت دارایی در بافت تاریخی شهر زنجان در کنار عمارت ذوالفقاری (موزه باستان شناسی زنجان یا موزه مردان نمکی) و نزدیکی سبزه میدان قرار گرفته، بنایی که مربوط به اواخر دوره قاجار  و اوائل حکومت پهلویه و دارای سه طبقه بوده که قبلا در میان یک باغ قرار داشته اما اکنون باغ ویران شده و ساختمان به عنوان موزه صنایع دستی مورد استفاده قرار می گیره البته فقط 4 تا از اتاق‌های این ساختمان در طبقه اول قابل بازدیده و ظروف مسی قدیمی و جدید، چاقو و شمشیرهای قدیمی و تعدادی چاروق وجود داره و بقیه اتاق ها کاربری اداری دارند ضمنا بازدید از موزه رایگانه و تقریبا در نیم ساعت موزه رو میشه دید، البته اگر این چهار اتاق رو بشه اسمشو موزه گذاشت، به نظر من بخش اداری رو باید از این ساختمون منتقل کنند، بازدید از تمام طبقات فراهم بشه و باغ و محوطه اون بازسازی بشه.