قلعه بیاضه (کویر مصر) Biazeh castle

این بنای چند طبقه همراه با خندق عریض و عمیق و مجموعه خشتی گسترده پیرامون آن، نمونه قلعه و دژی کویری به حساب می‌آید و بی‌دلیل نیست که در سفرنامه ناصرخسرو از آن به‌عنوان قلعه‌ای شگفت‌انگیز یاد شده است. قلعه بیاضه در اصل مرکز حکومت در بیابانک بوده و در سفرنامه ناصرخسرو نیز تایید شده که بیابانک متشکل از ۱۲ پاره روستا با مرکزیت بیاضه بوده است.
قلعه بیاضه تاریخی قرن‌ها کارکرد دفاعی و مسکونی داشت و در دوره اسماعیلیله مورد استفاده پیروان حسن صباح بود. این قلعه در اواخر دوره قاجاریه نیز به‌عنوان دژی برای دفاع از ساکنان روستا در حملات گروه نایب حسین کاشی مورد استفاده بود که از اشرار منطقه به حساب می‌آمدند. گفته می‌شود که امکان تسخیر قلعه وجود نداشت و از همین رو شهرت زیادی پیدا کرد. نایب حسین کاشی و لشکرش، قلعه را به توپ بست؛ اما نتوانست آنجا را به تسخیر خود درآورد. پسر نایب حسین که ماشاءالله خان نام داشت و درصدد تصرف قلعه بود، نامه‌‌ای تهدیدآمیز برای ساکنان قلعه فرستاد و از روستاییان خواست تا تسلیم شوند؛ هرچند آن‌ها به پشتوانه قلعه و آمادگی دفاعی خود هرگز تسلیم نشدند.
قلعه دارای ۷۰۰ اتاق بود و ایجاد تهویه برای طبقات زیرین آن از معماری ماهرانه قلعه بیاضه حکایت دارد. اتاق‌های زیرین قلعه به مرور زمان پر شده و از بین رفته‌اند. چاه‌های متعدد، آسیاب‌های دستی و سه میدانگاه از دیگر سازه‌های این قلعه هستند. این طور به نظر می‌رسد که این قلعه جمعیتی حدود ۲۵۰۰ نفر را در پنج طبقه خود جای می‌داد و امکانات لازم برای تمام آن‌ها مهیا بود. دو طبقه این قلعه نیز در زیر زمین قرار داشت که به‌مرور زمان اتاق‌های آن پر شد و دیگر اثری از آن‌ها باقی نمانده و تنها دو طبقه آن پذیرای گردشگران است. همچنین به‌علت بافت خشت و گلی این قلعه امکان ریزش برخی نقاط از سقف آن،‌ به‌ویژه در مواقع بارندگی وجود دارد و به علت بارندگی شدید در روز قبل از بازدید ما، اجازه ورود به قلعه داده نشد.
جالب اینکه اتاق‌های متعدد و طبقات مختلف قلعه تا چند سال قبل به‌عنوان محل نگهداری اموال و انبار غله روستاییان به کار می‌رفت. به گفته مردم روستا حدود ۱۰۰ سال پیش، هرکدام از اهالی برای حفاظت از قلعه، یکی از اتاق‌های این ملک با ارزش را پشت قباله ازدواج دختران روستا می‌انداخت. کسانی که در طبقات بالاتر اجتماعی با وضع اقتصادی بهتر قرار داشتند، اتاق‌های طبقات بالا و کسانی که از طبقات پایین‌تر اجتماعی بودند، اتاق‌های طبقات پایین را پشت قباله دختران می‌انداختند.

قلعه تاریخی و کهن روستای بیاضه مربوط به دوره ساسانیان می باشد. این قلعه که در چند طبقه ساخته شده دارای اتاق های تودرتو و راهروه های پیچ در پیچ می باشد. گفته می شود این قلعه چند صد اتاق دارد و چند حلقه چاه و چند آسیاب در این قلعه وجود دارد. ساختمان دیوارها و برج و باروی این قلعه از خشت خام و گل است.
پیرامون دیوارهای بسیار بلند این قلعه، خندقی عمیق حفر شده که آب قنات در آن جاری است.
این قلعه هم کاربرد مسکونی و هم کاربرد دفاعی و نظامی داشته است.
به علت بافت خشت و گلی این قلعه امکان ریزش برخی سقف های آن بویژه در مواقع بارندگی وجود دارد. اشیا داخل قلعه مانند خمره ها نیز قدیمی می باشند.
در اواخر دوره قاجاریه ، این قلعه به عنوان دژی برای دفاع از ساکنان روستا در حملات گروه نایب حسین کاشی که از اشرار منطقه بوده بکار رفته است.
روستای بیاضه روستایی نسبتا بزرگ و کویری است که در 50 کیلومتری جنوب شهر خور (منطقه خور و بیابانک) واقع شده است.