غذاهای معروف ارمنستان؛ از مجلسی تا خیابانی

سبک غذاهایی که در منطقه رواج پیدا می‌کند و در رستوران‌هایش سرو می‌شود، صرفا مخصوص آن کشور نیست و ممکن است از فرهنگ‌های دیگر هم دستور غذایی جدیدی گرفته باشد. بنابراین، ممکن است در منوی رستوران غذاهایی را ببینید که خاستگاهش کشور دیگری است. مثلا، غذای ارمنستان به عنوان کشوری در شمال غرب ایران، علاوه بر غذاهای سنتی خودش، از غذاهای همسایگانش هم تاثیر گرفته و آن‌ها را در منو غذایی‌اش جای داده است. بنابراین در این متن، ممکن است علاوه بر غذاهای معروف ارمنستان، با غذاهایی آشنا شوید که از کشورهای دیگر به ارمنستان راه یافته است.

سبک آشپزی مردم ارمنستان، شامل غذاها، تکنیک‌های پخت‌وپز و خوراک‌های سنتی ارمنی‌ها است. غذاها و سبک‌های آشپزی نشان‌دهنده تاریخ و جغرافیای محل زندگی ارامنه، تأثیر غذاهای اروپایی و مناطق شرقی دریای مدیترانه روی آشپزی آن‌ها و هم‌چنین محصولات کشاورزی سنتی و حیواناتی است که در مناطق پرجمعیت ارمنی‌ها رشد و پرورش یافته‌اند. بنابراین اگر با تور ارمنستان یا به صورت شخصی به ارمنستان سفر کردید، فراموش نکنید غذاهای ارمنی هم امتحان کنید. در ادامه این مطلب از مجله لست سکند، با اطلاعات بیشتری در مورد بهترین غذاهای ارمنستان آشنا می‌شوید.

شامپورز (Shampours)

گوشت مزه‌دار شده‌ای که آن را با انواع مختلف سبزیجات به سیخ می‌کشند. شامپورز روی زغال بدون شعله، کباب می‌شود. عمد شهرت این غذا به دلیل شکل جذاب سیخ‌های آن است که کمی ضخیم‌تر البته با عرض کمتر نسبت به سیخ کباب کوبیده است. این غذای ارمنستان یک پیشنهاد خوب برای کسانی است که دوست ندارد در انتخاب غذای جدید ریسک کنند. پیشنهاد ما این است اگر به ارمنستان سفر کردید، این غذا را در یک جای خوب تجربه کنید.

جدیدترین قیمت تورهای ارمنستان

 قاپاما (Ghapama)

قاپاما نوعی غذای ارمنستان است که با کدوتنبل درست می‌کنند و اغلب هنگام کریسمس می‌خورند. برای آماده کردن این غذا، قسمت بالای کدو را می‌برند، داخل آن را خالی می‌کنند، سپس با برنج پخته شده و میوه‌های خشک شده، مانند بادام خرد شده، سیب، ذرت، زردآلو، آلو، خرما، آلوی بخارا و کشمش پر می‌کنند. همچنین معمول است که رویش عسل و دارچین یا خاک قند بریزند. پس از آن، کدو تنبل پخته می‌شود تا نرم شود، سپس آن را روی میز می‌آورند، برش می‌دهند و سرو می‌شود. قاپاما از بهترین غذاهای معروف ارمنستان محسوب می‌شود و می‌توان آن را در رستوران های ارمنستان پیدا کرد.

 خاش یا کله‌پاچه (Khash)

یکی دیگر از غذاهای معروف ارمنستان، خاش یا کله پاچه است. خاش شامل پا و سر پخته شده گوسفند یا گاو است و از دیگر قسمت‌های بدن گاو مانند مغز، سر و سیرابی هم ممکن است استفاده شود. این مورد از غذاهای ارمنی، غذای سنتی کشورهایی همچون آلبانی، ارمنستان، آذربایجان، بوسنی‌وهرزگوین، بلغارستان، گرجستان، ایران، عراق، مغولستان و ترکیه است.

 مانته (Mante یا Manti)

مانتی یا مانته تنها غذای معروف ارمنستان نیست، بلکه در کشورهای ترکیه، لبنان و آذربایجان هم این غذا به خوبی پیدا می‌شود. این غذای ارمنستان شامل کوفته‌های پخته شده است که با ماست موسیر و سس گوجه‌فرنگی سرو می‌شود. بد نیست بدانید که مانتی هرچه لقمه‌های کوچک‌تری داشته باشد، مجلسی‌تر و زیباتر خواهد بود. درون این به اصطلاح کوفته‌ها از گوشت، مرغ و سبزیجات پر شده است. 

 دلمه (Dolma / Tolma)

یکی دیگر از موارد مهم در غذای ارمنستان انواع دلمه است! دلمه ترکیبی از گوشت و سبزیجات است که درون برگ‌های تازه انگور پیچیده می‌شوند. در صورت تمایل، می‌توان از برگ کلم یا سبزی‌های خوردنی دیگر هم استفاده کرد. دلمه هم از آن دسته غذاهای ارمنی است که در ایران، ترکیه و گرجستان هم بسیار محبوب است. البته این غذا انواع مختلفی دارد که هم در ایران و هم در ارمنستان وجود دارد. 

گاتا (Gata)

گاتا بیشتر از اینکه یک غذای ارمنستان باشد، یک شیرینی یا نان شیرین ارمنی است که ظاهری شبیه کیک قهوه دارد. انواع مختلفی از گاتا موجود است، هر شهر یا ناحیه‌ای دستور پخت ویژه خودش را دارد و همچنین در شکل‌ها، اندازه‌های مختلف به صورت تزئین شده یا ساده به فروش می‌رسد. در گذشته، گاتا در تنور پخته می‌شد، اما هم‌اکنون در فر آماده می‌شود.

 چورچخلا (Churchkhela)

چورچخلا رشته‌ای از گردوها است که در مخلوطی از آب میوه‌های مختلف فرو می‌برند و سپس خشک می‌کنند. همچنین در ارمنستان مشابه اسنیکرز (Snickers) هم شناخته می‌شود. البته چورچخلا از سوغات گرجستان هم محسوب می‌شود. چشیدن طعم چورچخلا را به عنوان میان وعده توصیه می‌کنیم، تجربه این خوراکی‌های محلی خودش جزو تفریحات ارمنستان حساب می‌شود.

 چولومبور آپور (Chulumbur apur)

چولومبور آپور سوپی است که برنجش با پیاز، سرخ می‌شود و با مخلوطی از تخم‌مرغ و شیر، مزه‌دار می‌شود. این غذای ارمنستان به‌عنوان یکی از غذاهای سلامت آن‌ها شناخته می‌شود و با توجه به ارزش غذایی که دارد به‌عنوان یک غذای کم‌هزینه و پرفایده می‌تواند برای کسانی که دوست دارند سفر کم‌هزینه‌تری داشته باشند، مناسب باشد. هرچند در مجموع قیمت غذا در ارمنستان گران نیست و اغلب مسافران از این لحاظ دچار مشکل نمی‌شوند. 

 چورگ (Choereg)

 این نان مخصوص عید پاک ارمنستان یا خمیر به‌هم بافته‌شده و شیرین است و با ادویه‌هایی مثل رازیانه و مغز هسته آلبالو معطر می‌شود. شاید شما هم از آن دسته افرادی باشید که بگویید نان را نمی‌توان به‌عنوان یک غذای مستقل دانست، شاید حق با شما باشد، اما وقتی پای غذاهای معروف ارمنستان به میان می‌آید، نمی‌تواند از چورگی که زمان عید پاک در هر نانوایی پیدا می‌شود صرفه‌نظر کرد.

 لواش ارمنی (Lavash)

لواش، نان فطیر و نازکی است که در تنور پخته می‌شود و در کشورهایی مثل قفقاز، آسیای غربی و مناطق اطراف دریای خزر خورده می‌شود. لواش یکی از متداول‌ترین انواع نان در ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و ایران است. قبلا هم گفتیم که پای اشتراکات فرهنگی منطقه به غذاها هم کشیده، اما به همین جا قصه ختم نمی‌شود و باید بدانید شما می‌توانید تعداد زیادی  رستوران های ایرانی در ارمنستان پیدا کنید. 

 کباب لولا ارمنستان (Armenian Lule Kebab)

کباب لولا یکی دیگر از غذاهای ارمنی است که برای تهیه‌اش، گوشت چرخ شده را سیخ می‌زنند و کباب می‌کنند. البته گوشت به‌کار رفته در لولا کباب، اغلب گوشت راسته یا سینه گوسفند است که با تخم‌مرغ و انواع ادویه‌ها مخلوط می‌شود. این غذای معروف ارمنستان را با نان و برنج سرو می‌کنند و برای بسیاری افراد، طعمی نزدیک به کباب کوبیده ایرانی را تداعی می‌کند.

 تیسژیک (Tisvzhik)

برای آماده کردن تیسژیک تکه‌های دل، جگر و شش‌های گاو را با پیاز، رب گوجه‌فرنگی، نمک و فلفل سرخ می‌کنند. این غذا هم تا حدودی شبیه به خوراک دل و جگری است که ایرانی‌ها درست می‌کنند، هر چند که مانند بقیه غذاهای ارمنی با سبزی‌های معطر زیادی پخته می‌شود. فراموش نکنیم که برای شناختن هر کشور، رفتن به سراغ راه‌های شکم‌گردی و آشنایی با فرهنگ غذایی بسیار مهم است به همین دلیل هم هنگام سفر توصیه می‌شود ذائقه مردم آن منطقه را بچشید.

کوفته خام (Chi Kofte یا Çiğ köfte)

«Chi» در ارمنستان به معنای «نه یا نپخته» و  «chepouadz kufte» به معنای «کوفته خام» است. کوفته خام غذای لذیذ فرهنگ ارمنیان کیلیکیه (Cilician Armenian) است و به طور معمول برای مناسبت‌های خاص مانند تعطیلات درست می‌شود. انواع مختلفی از کوفته خام در میان خانواده‌های ارمنی طبخ می‌شود که با توجه به منطقه‌ای که در آن متولد شده‌اند و ترجیحات شخصی‌شان، متفاوت است. به عنوان مثال، برخی از آن‌ها ممکن است از بلغور یا فلفل به صورت کم یا زیاد بسته به ذائقه‌شان استفاده کنند.

کوفته خام سنتی ارمنی به دو صورت درست می‌شود: کوفته‌های تکی به شکل تخم‌مرغ کوچک یا گوشت را با روغن زیتون و پیاز خام خرد شده روی یک بشقاب شبیه کیبه نایه (kibbeh nayyeh) پهن می‌کنند. برخلاف عرب‌ها، خوردن کوفته خام با نان میان ارمنی‌ها رایج نیست.

  کوفته سینی

کوفته سینی از دیگر غذاهای ارمنستان است. این غذا شامل لایه‌های گوشت و بلغور پخته شده است. این کوفته تنها با گوشت گوسفند پخته نمی‌شود، بلکه کوفته سینی با گوشت بوقلمون هم یک غذای معروف ارمنستان است. این کوفته را در فر پخته و زمانی که به رنگ قهوه‌ای درآمد با ماست و سبزی تازه میل می‌کنند.

هاریسا (Harissa)

هاریسا یکی از بهترین غذاهای ارمنستان و از منطقه دشت آرارات است. این فرنی با گندم خشک یا برشته شده و گوشت پرچرب (معمولا مرغ یا گوشت گوسفند)، درست می‌شود. در روزهای مذهبی ارمنستان که روزه می‌گیرند، سبزیجات در هاریسا جایگزین گوشت می‌شود. فرآیند پخت بسیار طولانی آن بخش مهمی از سنت هاریسا است، همانند دیگر غذاهای قدیمی، زمان گذاشته شده برای پخت نشان ‌دهنده ارزش و مغتنم شمردن آن غذا است.

 برش (Borscht)

نسخه ارمنی برش، سوپ داغی است که با گوشت گاو، فلفل سبز و سبزیجات دیگری مانند چغندر (که می‌توان استفاده نکرد) و طعم‌دهنده‌هایی مثل جعفری و گشنیز درست می‌شود. باید بدانید که در این سوپ، لبو (چغندر) رنگ قرمز خاصی به آن می‌دهد و آن را به خاص‌ترین غذای ارمنستان تبدیل می‌کند.

  پلو ارمنی (Armenian Rice Pilaf)

 به این غذای ارمنستان شیروان پلو هم می‌گویند،‌ پلو ارمنی شامل برنج دانه بلند و رشته فرنگی سرخ شده است که در آب مرغ پخته می‌شوند. تفاوتی ندارد چه زمانی برای شما بهترین زمان سفر به ارمنستان باشد، در هر فصلی از سال می‌توانید تجربه جذاب خوردن پلو ارمنی را داشته باشید و از این غذای معروف ارمنستان لذت ببرید.

بزباش (Bozbash)

سوپ نسبتا ترش بزباش، غذای محبوب مردم ارمنستان است و با فیله چرب گوشت گوسفند، سیب‌زمینی، نخود، لوبیا و میوه درست می‌شود. درست است که این غذای ارمنستان به عنوان سوپ شناخته می‌شود، اما بی تشابه به آبگوشت بزباش ایرانی نیست،‌ این را هم باید بدانید که هر چند این غذا به نظر ساده می‌آید، اما اگر به‌دنبال غذای خیابانی ارمنستان هستید، بزباش به هیچ وجه در آن دسته قرار نمی‌گیرد.

 سالاد ایچ ارمنی (Armenian Eech)

سالاد بلغور ارمنی که بسیار شبیه سالاد تبوله است، اما جعفری کمتری دارد و زیاد هم ریز نمی‌شود. در این سالاد شما بسیاری از مواد را تفت می دهید و در کنار دیگر غذاهای ارمنی میل می‌کنید. اگر در ارمنستان به‌دنبال تجربه تازه‌ای خوراکی‌ها هستید، این سالاد به شما پیشنهاد می‌شود. 

 خورواتس (Khorovats)

خورواتس یک نوع کباب ارمنی است. این نوع کباب از غذاهای محبوب ارمنی‌ها محسوب می‌شود که از خوردن آن در رستوران‌ها، مهمانی‌های خانوادگی و فست‌فودهای ارمنستان و سراسر جهان لذت می‌برند.

ژینگیالو هاتس (Zhingyalov hats)

ژینگیالو هاتس نوعی نان است که با سبزیجات خرد شده، تازه و خام پر می‌شود و غذای سنتی ارمنی‌های منطقه ناگورنو قره‌باغ (Nagorno-Karabakh) است. در این غذای معروف ارمنستان، بیش از بیست نوع سبزی گوناگون استفاده می‌شود و در واقع به‌نوعی یک لقمه آماده با سبزی‌های جذاب است. 

  سالاد باغچه ارمنی (Armenian Garden Salad)

سالاد نقش مهمی در آشپزی ارمنی ها ایفا می‌کند. تمامی مواد اولیه بسیار ریز خرد می‌شوند و گاهی اوقات روی پیتزا ارمنی (Armenian pizza) می‌ریزند و آن را مانند یک ساندویچ با سالاد رول می‌کنند.

آنوشاپور (Anushapur)

آنوشاپور دسری است که همیشه باید در کریسمس و شب سال نو روی میز غذا باشد، بنابراین از دسرهای مهم ارمنی‌ها محسوب می‌شود. این مورد از غذاهای ارمنی هم مانند گاتا یا چورک شاید یک وعده کامل غذایی نباشند، اما به‌ دلیل اهمیتی که در فرهنگ ارمنی دارند، نباید از آنها غافل شد و از طرف دیگر یک تجربه جذاب برای شکم‌گردان است.

لحم عجین؛ پیتزای ارمنی (Lahmacun – The Armenian pizza)

لحم عجین قطعات گرد و نازک خمیر است که با مخلوطی از مواد گوشت چرخ‌کرده (اغلب گوشت گاو یا گوسفند) و سبزیجات خرد شده مانند پیاز، گوجه‌فرنگی، جعفری و ادویه‌هایی مثل فلفل قرمز، زیره و دارچین، لایه به لایه‌اش پر شده و سپس پخته می‌شود. جالب است بدانید لحم عجین به معنای گوشت و خمیر است و اغلب به دلیل طبخ آن در تنور، مورد توجه افراد قرار می‌گیرد.

تبوله (Tabbouleh)

تبوله  به عنوان یک غذای ارمنستان در اصل یک غذای گیاهی از منطقه شرقی دریای مدیترانه است (که گاهی اوقات به عنوان سالاد هم در نظر گرفته می‌شود) و شامل گوجه‌فرنگی، جعفری ریز خرد شده، نعناع، بلغور، پیاز  است که با روغن زیتون، آبلیمو و نمک مزه‌دار می‌شود. در برخی از دستورها، سیر یا کاهو اضافه می‌کنند یا از کوسکوس به جای بلغور استفاده می‌شود. البته تبوله را معمولا به نام لبنان می‌شناسیم، امّا در ارمنستان هم سرو می‌شود.

راهنمای کامل سفر به ارمنستان

 سخن آخر

 در این متن سعی کردیم تعداد قابل توجهی از غذاهای ارمنستان را معرفی کنیم؛ چه غذاهایی که اصالتا به این کشور متعلق هستند و چه آن دسته از غذاهایی که از سایر کشورها وارد فرهنگ غذایی ارمنستان شده‌اند. اگر دوست دارید بیشتر درمورد غذاهای ارمنی و تجربه امتحان‌ کردن غذای خیابانی ارمنستان یا غذاهای معروفشان توسط ایرانی‌ها بدانید، می‌توانید به سراغ سفرنامه‌های ارمنستان لست‌سکند بروید. اما اگر هم علاقه‌ای به تجربه‌های متفاوت در سفر ندارید نگران نباشید،‌ در ایروان به اندازه کافی فست‌فود‌های زنجیره‌ای برای علاقه‌مندان به ساندویچ‌ها و پیتزاها وجود دارد‌. 

 

تألیف: تیم نویسندگان لست‌سکند