سرخه، رنگ خوش میزبانی

شهرستان سرخه در یک روز 

مقدمات سفر

مدتی بود  فکرم مشغول نظرهای دو نفر از دوستان عزیز لست سکندی  به نام های  " نیک ماجراجو "  و " م  ر  ا  "  که در زیر سفرنامه  " سرخه سرزمین آفتاب و امید  " منتشر نموده بودند  دور می زد . دوست داشتم  امسال به گونه ای  سفری داخلی داشته باشم و ضمن فرار از هیاهوی شهری به مکانی آرام  سفر کرده وهم چنین  سفرنامه قبلی خود را به گونه ای کاملتر کنم تا  نظر های این دو دوست مهربان  نیزتامین شده باشد.  لذا پس از مشورت با دوستان  قرار شد در تعطیلات مهرماه  به تور داخلی و استان سمنان برویم و یک روز از سفر را به شهرستان سرخه اختصاص دهیم.  در روز موعود من و همراهانم با اتومبیل شخصی از اصفهان به سوی سمنان حرکت کردیم.  مسیر ما از اتوبان اصفهان،  کاشان ، قم ، گرمسار، آرادان، سرخه ، سمنان بود.  در سمنان میهمان یکی از اقوام بودیم.  پس از استراحت شبانه  صبح روز بعد پس از صرف صبحانه  عازم شهرستان سرخه شدیم.

 

با توجه به برنامه ای که چیده بودیم،  ساعت ۸ صبح وارد شهرستان سرخه شده تا از جاذبه های گردشگری آن شهرستان دیدن کنیم.  گردشگران باید توجه داشته باشند ،  که بدلیل نا شناخته بودن  جاذبه های  گردشگری این شهرستان ، نداشتن گردشگر کافی  همواره مکان های تاریخی شهر بسته می باشد. اما  اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرخه  ترتیبی داده تا گردشگران بتوانند در طول روز با هماهنگی و در معیت یک کارشناس با تجربه از جاذبه های  درون شهر بازدید نمایند. ما هم با توجه به زمان  توقف  از سه مجموعه  تاریخی داخل شهر بازدید کردیم.

خانه حشمت اللشکر

این بنای تاریخی  در مجاورت اداره میراث فرهنگی بود ، که قدمتی بیش از 150  سال دارد .  ساختمان دارای جلوه های متعدد از هنر معماری  بوده و  نماد معماری مناطق کویری  است و متعلق به دوره قاجاریه می باشد، که در مرکز شهر سرخه واقع گردیده است. حاج محمد ابراهیم خان پیوندی ملقب به حشمت اللشکر  (حاکم وقت منطقه )  آن را احداث کرده ، به همین جهت به خانه حاج حشمت  نیزمعروف شده است.  

 

 

 

اهالی نقل می کنند ، خانه حشمت اللشکر شامل چهار منزل مسکونی ، دارالحکومه، باغ، حمام، مدرسه و .... بوده، که  بخش عمده دارالحکومه تاریخی و ارزشمند حشمت اللشکر بویژه سردرب آن  تخریب گردیده است. آخرین بادگیرهای به جا مانده در شهر سرخه با تزئیناتی ناب در این بنای زیبا دیده می شود. در سال 1389 خورشیدی در فهرست آثار ملی کشوربه ثبت رسیده است. علیرغم آن که این اثر در تملک اداره میراث فرهنگی می باشد به جهت کمبود اعتبارات  اندک اندک  در حال فرسوده شدن می باشد.

 

 

سپس به ساختمان تاریخی مسجد چهلستون رفته  تا  موزه سرخه را بازدید نماییم . مسجد چهلستون در بافت تاریخی شهر قرار داشته که با همت میراث فرهنگی  پس از بازسازی به موزه تبدیل شده است.

مسجد جامع و چهلستون

مسجد چهلستون سرخه متعلق به قرن اول هجری است ، که در بافت قدیم و مرگز شهر در محله آقا علی حوض (خیابان محرم)  قرار گرفته است. ساختمان آن حدود ۲ متر از سطح خیابان پایین تر می باشد. ستونهای ظریف هشت ضلعی آجری و طاق های جناقی تند این اثر تاریخی  شباهت زیادی به بناهای دوره زندیه دارد. از 40 ستون این بنا هم  اکنون 32 ستون آن پا برجا باقی مانده است. برابراظهار کارشناس محترم میراث فرهنگی کاربری مسجد چهلستون سرخه از سال 1393 خورشیدی برای مدت 15 سال جهت ایجاد موزه دائمی مردم شناسی و یا برحسب ضرورت  برای ایجاد سایر موزه های موقت به میراث فرهنگی شهرستان سرخه واگذار گردید.

 

 

 

آب انبار بزرگ سرخه در محله بیرون دژ داخل خیابان عاشورا و در کنار مصلی نماز جمعه(حسینیه شهدا) شهر سرخه  آب انبار بزرگی از دوران قاجاریه قرار گرفته ، که مدخل ورودی  آن  در داخل تکیه مسجد ومنبع بزرگ آن به فاصله حدود 30 متری در انتهای خیابان واقع شده است. این بنای تاریخی  بر اساس معماری سنتی خاص ناحیه کویری در دوره قاجاریه  توسط حشمت اللشکر  (حاکم وقت منطقه )  برای استفاده عموم ساخته شده  و هم اکنون نماد شهر می باشد. متاسفانه به دلیل بی مهری مسئولان و مردم  در گذشته سردرب زیبای آب انبار تخریب  و به ساختمان حسینیه الحاق گردیده،  اما  برای ورود به این مجموعه تاریخی  با ساخت یک پلکان مارپیچ و نصب درب فلزی بسیار زشت  معبری برای ورود به آب انبار باز کرده اند.

 

 

در سال های اخیر در انتهای راه پله آب انبار، مکانی که شیر آب وجود داشته، معبری برای ورود به  داخل مخزن آب انبار باز کرده اند، تا گردشگران دقیقا بتوانند با سازه آب انبارهای منطقه کویر ایران آشنا شوند.  در این جا لازم است از کارشناس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سرخه  که  با  صبر و حوصله اطلاعات جامعی از آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری شهرستان سرخه  در اختیار ما گذاشته اند سپاسگزاری نمايیم.  

 

از دیگر بناهای ارزشمند سرخه می توان به  "  خانه عزیزی ها در جنوب شهر سرخه "،  " مساجد آقاعلی چال و کالان با بیش از ۲۰۰ سال قدمت  "،  "  مسجد  جامع  و همچنین گرمابه بیرون دژ در خیابان محرم "،" بقعه پير غريب در حاشیه شهر  "،  "  قلعه تاریخی جهان آباد در جنوب شرقی شهر سرخه  " و ...  اشاره نمود که بدلیل کمبود وقت بازدید از آن ها میسر نبود. ناگفته نماند که سفرنامه نسبتا کاملی پیرامون شهرستان سرخه در سال ۱۴۰۲ خورشیدی تحت عنوان "  سرخه سرزمین آفتاب و امید "  در سایت لست سکند منتشر گردیده است.

 

لاسگرد ( لاسجرد ) 

حوالی ظهر  از شهر سرخه عازم دهستان لاسجرد ( لاسگرد )  در ۱۲ کیلومتری غرب  شهر سرخه شدیم. قدمت این روستا به دوران باستان  قبل از تمدن های اولیه و شهر نشینی انسانها و قبل از تسلط تازیان بر ایران، بر می گردد.  ساکنین می گویند اینجا در دوران کهن یک قلعه بوده، که به صورت عمارتی بلند و گرد و بدست شخصی به نام "  بلاش " ساخته شده ، در آن دوران  این مکان را " بلاش گرد " می گفتند، با گذشت زمان به " لاسگرد "  تفییر یافت. با ورود اعراب به ایران  به دلیل آن که اعراب حرف " گ " را نمی توانستند تلفظ کنند، آن را " لاسجرد "  نامیدند . چنانچه اکنون می شنویم عده ای این مکان را  لاسگرد و برخی آن را " لاسجرد "  می نامند. 

لاسجرد

لاسجرد یکی از بزرگترین بخشهای شهرستان و استان بوده، و در دشت های پایکوهی استان و در کنار جاده تهران - مشهد، که ادامه همان جاده ابریشم می باشد، قرار گرفته است. مسافت آن با مرکز  شهرستان سرخه  12 کیلومتر است. قدمت این روستا به دوران باستان  قبل از تمدن های اولیه و شهر نشینی انسانها و قبل از تسلط تازیان بر ایران، بر می گردد. 

مراکز دیدنی و گردشگری بخش لاسجرد 

کاروانسرای لاسجرد این کاروانسرای از کاروانسراهای دوره عباسی بوده ، که در کتب تاریخی از آن به عنوان " کاروانسرای شاه عباسی لاسگرد " نام برده شده است . این بنای تاریخی  به عنوان نماد اصلی بخش لاسجرد شناخته می شود .اين كاروانسرا در ۱۳ کیلومتری شمال غربی شهر سرخه واقع گردیده و از نوع كاروانسراهاي دو ايواني ( دو پلانی ) و شامل حیاطی وسیع به مساحتی حدود 1150 متر مربع با 24 حجره قرینه  پیرامون آن و دو ایوان زیبای غربی و شرقی بالاتر از سطح زمین با سقف های ضربی و تزئیناتی که براساس معماری صفویه احداث گردیده است.

در تمامی اضلاع کاروانسرا به  استثنای دالان و هشتی ورودی برای عبور و مرور داخلی دالانی سرتاسری و وسیع  و تعدادی اتاق با طاق های ضربی هر بیننده ای را بخود جذب می کند. فقط ضلع جنوبی کاروانسرا که در مجاورت جاده قرار گرفته از بیرون دارای نمای آجری بوده، که درب اصلی در وسط و تعداد 6 غرفه در هرطرف درب ورودی بالاتر از سطح زمین مشاهده می گردد. کاروانسرای تاریخی لاسجرد به شمارهٔ ثبت ۱۹۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

 

به جهت رفاه حال گردشگران این کاروانسرا در اختیار بانویی به نام خانم  معبودی قرار گرفته  و به صورت مهمانسرا از آن بهره برداری می گردد. بخشی از کاروانسرا تبدیل به کافه رستوران شده و تعدادی از اتاق های آن نیز برای اجاره به گردشگران در نظر گرفته شده است . قیمت اقامت در اتاق های عادی شبی ۳۵۰۰۰۰۰ ریال و در اتاق  شاه نشین  شبی ۶۵۰۰۰۰۰ ریال است. 

 

رستوران 

دهلیز  نیمه ضلع جنوبی کاروانسر به سمت غرب تبدیل به بخش اداری،  آشپزخانه و پذیرش  رستوران گردیده  و تمام  دهلیز ضلع غربی تبدیل غرفه هایی برای پذیرایی از مهمان ها شده است. همچنین بخش بار انداز بین دو دهلیز غربی و جنوبی  به  عنوان فروشگاه برای عرضه صنایع دستی استان  درآمده است. 

 

 

 

قبل از سفر با مسولان رستوران صفوی لاسگرد تماس گرفتیم و از ایشون درخواست کردیم که غذاهای سنتی لاسجرد را  برای نهار ما  پخت نمایند . یکی از بانوان لاسگردی  " قلیه کالک  "  را  در منزل خود مهیا نموده  و در موعد تعیین شده ، آن را به رستوران آورده و تحویل ما داد.

 

 

 

 

بدلیل کمبود وقت  بازدید از سایر جاذبه های گردشگری لاسجرد امکان پذیر نبود،  لکن در مدخل ورودی روستا در مجاورت امامزاده  سید علی اکبر و سید رضا  با خرید "  نان شیرمال " ، که یکی از سوغاتی های پرطرفدار لاسگرد می باشد این منطقه را برای رفتن به روستای بیابانک ترک کردیم.

روستای بیابانک

روستای گردشگری  و تاریخی بیابانک با قدمتی چند هزار ساله در ۶ کیلومتری جنوب شهر سرخه  واقع شده است. این روستای کویری در مسیر جاده ابریشم  قرار گرفته  و دارای بافتی متراکم و ابنیه تاریخی با  معماری  منحصر بفرد و جاذبه های طبیعی زیادی  مانند:  آب انبار، قلعه، تکیه، قنات، یخچال، برج ها، امامزاده، ساباط و خانه هایی با معماری متنوع می باشد. اولین طاق ضربی جهان در باقرتپه این روستا زده شده است. جاده ارتباطی به این روستا آسفالته بوده و  دارای پنج باب  بومگردی به نام های " مسین بابا،  رویای کویر،  دژ گلی،  باربد و شاه نشین  " با امکانات آب، برق، تلفن و اینترنت همراه  می باشد.

 در این سفر ما فقط موفق شدیم از آب انبار و  دو بومگردی  روستا بازدید داشته باشیم. مردم این روستا بسیار خونگرم و مهمان نواز بوده و با آغوشی باز به استقبال گردشگران می آیند.  گردشگران می توانند  صنایع دستی روستای بیابانک  مانند : جاجیم، گلیم، انواع سبد و دست سازه هایی مانند پالونه  و سفال را به عنوان سوغاتی خریداری نمایند.

آب انبار 

در ورودی روستای  بیابانک   یکی دیگر از نمادهای  مناطق کویری  به نام "  آب انبار " را مشاهده می کنید.

 

 

بوم گردی ماسین بابا

اقامتگاه مسین بابا  در بافت کهن روستا قرار داشته و دارای سه طبقه می باشد. طبقه زیرین،  که  از بقایای بناهای دست کن بوده  و بصورت غاری در زیر زمین  کنده شده است.  درب آن  ضلع جنوبی اقامتگاه  قرار دارد. این طبقه غیر مسکونی بوده و  از آن به عنوان غار نمکی استفاده می گردد.  در گذشته در انتهای غار پلکانی برای رفتن به طبقه فوقانی ساختمان وجود داشته که در حال حاصر این مسیر بسته شده است.

طبقه دوم ، که درب آن از کوچه ضلع غربی بوده و گردشگران مستقیما وارد حیاط ساختمان می گردند.  در این طبقه فقط یک اطاق ۶ نفره   معروف به " اتاق کرسی  " می باشد.  اتاق  کوچکی به صورت دست کند  در مجاورت آن وجود دارد،  که از بخش میانی  به غار  نمکی راه داشته،  اما امروزه این مسیر عبور را مسدود نموده  و اتاق را تبدیل  به موزه نموده اند. در این طبقه  سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی اشتراکی و حمام مشترک   وجود دارد.

طبقه سوم ،  دارای ۲ اتاق هرکدام به ظرفیت ۴ نفر بوده،  که با حیاط خلوتی  کوچک به  کوچه اصلی  راه دارد.  این طبقه  مجهز به  سرویس بهداشتی ایرانی و حمام مشترک می باشد. چون فقط دوطبقه  از این بومگردی قابل سکونت بوده ، لذا به آن ، عمارت دوطبقه مسین بابا  می گویند. نکته دیگر این که کوچه های اطراف ساختمان اقامتگاه ماشین رو نمی باشد . آشپزخانه ای با تمامی امکانات آشپزی نیز در این مجموعه  مشاهده گردیده است. 

در حال حاضر هزینه اقامت هر نفر در این اقامتگاه  با صبحانه   3.500.000 ریال می باشد.

 

 

 

موزه 

مالک خوش  سلیقه  مسین بابا   علاوه بر  داخل اتاق دستکند  درطبقه پایین  در تمامی اتاق ها تعدادی  وسایل و اسناد دوران گذشته را در معرض دید عموم قرار داده و به نوعی  یک موزه جذاب بوجود آورده است.

 

 

غار نمکی

ساختمان  دستکند  و تاریخی  طبقه زیرین اقامتگاه مسین بابا  که همانند غاری تودرتو احداث شده و در گذشته های دور محل اقامت   بوده است.  در کف آن  لایه ضخیمی از پودر درشت نمک ریخته  اند و  دیوارهای غار نیز با ملات نمک پوشیده شده  است.  مالک بومگردی  قصد دارد از این مکان به عنوان غار نمکی برای درمان برخی از بیماری ها استفاده نماید. برای این منظور بایستی تجهیزات دیگری به آن بیافزاید. در حال حاضر بلیط ورود به این غار  برای بازدید هر نفر 200.000  ریال می باشد.

 

بوم گردی رویای کویر

اقامتگاه بوم گردی رویای کویر شامل دو قسمت بنای کهن و بنای جدید می باشد. بنای کهن این خانه کویری با خشت خام و گل ساخته شده  و قدمت آن  به ۱۵۰ سال می رسد. این بنا دارای حیاط و حوضی کوچک  می باشد. بخش نوساز این اقامتگاه  نیز دارای حیاطی  وسیع با حوضی بزرگ برای طراوت بخشیدن به آب و هوای اقامتگاه بوده،  که  در بخشی از حیاط تخت هایی برای دورهمی های شبانه و در ضلع دیگر آن غرفه هایی برای فروش صنایع دستی  ایجاد شده است. اقامتگاه بوم گردی رویای کویر دارای ۴  اتاق  با ظرفیت پذیرش ۲۰ گردشگر بوده، که تمامی اتاق ها به صورت سنتی و فاقد تختخواب است.   در حال حضر هزینه اقامت در این اقامتگاه  به همراه صبحانه  هر نفر اتاق عادی 2.500.000  ریال و اتاق ویژه  3.500.000  ریال می باشد.

وقتی در حیاط این بوم گردی  رویای کویر اطراف حوض در حال استراحت می باشید . همراه نوشیدن چای آتشی،  گولاچ مخصوص روستای بیابانک را از دست ندهید. توجه داشته باشید که در منطقه سمنان  دو نوع گولاچ تهیه می شود. 

نوع اول که همانند نان پیتزا نازک و برشته بوده و مخصوص شهر سمنان می باشد.

نوع دوم  که به صورت کلوچه ضخیم بوده و مخصوص روستای بیابانک است.

 

 

 

 

در محدوده روستای بیابانک  جاذبه های گردشگری زیادی وجود دارد که بدلیل وقت اندک قادر به بازدید تمامی آن ها نشدیم.  مهمترین جاذبه ها عبارتند از :  " امامزاده علی ابن جعفر(بیابانک) "  در فاصله  ۷۰۰ متری ، " قلعه خندق  " در فاصله  ۸۰۰ متری روستا ، " چشمه معدنی نمک دره "  واقع در   ۵ کیلومتری روستا،  "  قلعه جهان آباد " واقع در ۱۱ کیلومتری روستا، " چشمه آب معدنی و درمانی شورآب"  واقع در ۱۹ کیلومتری روستا، " آرامگاه  شیخ علاالدوله " واقع در  ۲۴ کیلومتری روستا ،  "همای سعادت "  و قنات ها  و .... 

پس از اتمام بازدید روستای بیابانک،  به سرخه باز گشته  و در انتهای بلوار خروجی به سوی سمنان  وارد مزرعه ای بزرگ به نام" رزدشت " شدیم . بنا به گفته اهالی این مزرعه در روزگار نه چندان دور  به عنوان  یک " کشت و صنعت  بزرگ " توسط  فردی به نام شیخ یوسف پیوندی احداث و بهره برداری می گردیده است.  اما در حال حاضر در مالکیت آقای عباس شاهی  می باشد. با کمی استراحت و خوردن انجیر و انار  سرخه  گردش روزانه خود را پایان داده و عازم  اقامتگاه خود شدیم.