یکی از جاذبه های ترکیه که از نظر تاریخی دارای اهمیت زیادی می باشد اما کمتر از آن بازدید شده، ویرانه های یک شهر تاریخی به نام هتوسا Hattusa است که در نزدیکی Boğazkale مدرن و در حلقه ی بزرگ رودخانه ی Kızılırmak واقع شده است. این شهر زمانی پایتخت امپراطوری هیتیت، ابرقدرت عصر برنز بوده که پادشاهی آنها در سراسر آناتولی و شمال سوریه، از اژه در غرب تا فرات در شرق گسترش یافته بود.
از امپراطوری هیتیت چندین بار در انجیل به عنوان یکی از قدرتمندترین امپراطوری های دوران باستان سخن به میان آمده؛ این امپراطوری معاصر مصریان باستان بوده است. در جنگ کادش، هیتیت ها با امپراطوری قدرتمند مصر باستان وارد جنگ شده و بر آنها پیروز شدند. در این جنگ، نزدیک بود فرعون مصر رامسس کبیر کشته شود و در نهایت نیز هیتیت ها او را وادار به عقب نشینی به مصر کردند. سالها بعد، مصریان و هیتیت ها، پیمان صلحی امضا کردند که باور می رود قدیمی ترین در دنیا باشد. رامسس نیز با یک شاهزاده ی هیتیت ازدواج کرد تا این پیمان را مستحکم تر نماید.
هیتیت ها نقشی اساسی در تاریخ باستان بازی کرده اند، خیلی بیشتر از اعتباری که در کتاب های تاریخ مدرن به آنها داده می شود. هیتیت ها سبک ترین و سریع ترین ارابه های جهان را توسعه دادند و علی رغم تعلق آنها به عصر برنز، ابزارهای آهنی را ساخته و از آنها استفاده می کردند.
به شکلی باورنکردنی، در اوایل قرن بیستم هیتیت ها تنها یک داستان و شایعه تلقی می شدند چرا که هیچ مدرک و دلیلی بر وجود این امپراطوری هیچ گاه پیدا نشده بود. این موضوع با کشف و حفاری هتوسا و در کنار آن یافتن ده ها هزار لوح رسی که فعالیت های دیپلماتیک آنها را مستندسازی نموده بود تغییر کرد. از جمله مهم ترین این لوح ها می توان به پیمان صلح امضا شده بین مصری ها و هیتیت ها بعد از جنگ کادش و در قرن سیزدهم قبل از میلاد اشاره نمود.
هاتوسا در انتهای جنوبی دشت Budaközü و روی شیبی که تقریبا تا ارتفاع 300 متری بالای دره می آید قرار گرفته است. در گذشته دورتا دور هاتوسا زمین های کشاورزی، مرتع و جنگل هایی قرار داشته که چوب کافی برای ساخت و ساز و نگهداری از یک شهر بزرگ را فراهم می کردند. در ابتدا و قبل از اینکه حدود 2000 سال قبل از میلاد این مکان تبدیل به پایتخت هیتیت شود، بومیان هاتیان در این محل ساکن بوده اند.
هاتوسا در قرن دوازدهم قبل از میلاد به همراه ایالت هیتیت نابود شده است. حفاری ها نشان می دهند که این شهر کاملا سوخته است. هرچند این تخریب به نظر می رسد زمانی که بیشتر ساکنان هاتوسا آن را ترک کرده و با خود اشیا ارزشمند و مستندات رسمی مهم را برده اند، رخ داده باشد. سایتی که باستان شناسان آن را کشف کرده اند، بیشتر شبیه به شهر ارواح در روزهای پایانی حیات آن بود.
هاتوسا در روزهای اوج خود، 1.8 کیلومتر مربع مساحت داشته و از یک بخش داخلی و خارجی تشکیل شده که هر دوی آنها با دیوارهای عظیم که همچنان قابل رویت هستند احاطه شده بودند. طول دیوار بیرونی 8 کیلومتر بوده و تمام شهر را در بر می گرفته است. شهر درونی با قلعه و ساختمان های اداری بزرگ و معابد اشغال بوده، اقامتگاه سلطنتی یا آکروپولیس نیز بر روی یک برآمدگی بزرگ قرار داشته است.
به سمت جنوب، یک شهر خارجی به مساحت یک کیلومتر مربع به چشم می خورد که دروازه های آن با نقش برجسته هایی به شکل جنگجویان، شیرها و ابوالهول تزئین شده اند. 4 معبد در اینجا قرار دارند که هر کدام از آنها در اطراف یک حیاط با ساختمان ها و سازه های مسکونی واقع گشته اند. خارج این دیوارها نیز مقابر قابل مشاهده هستند. باور می رود که این شهر در زمان اوج خود پذیرای 40- 50 هزار نفر جمعیت بوده است.
پیمان صلح مصری-هیتیتی قابل مشاهده در موزه ی باستان شناسی استانبول
منبع: amusingplanet
