همه ما کم‌و‌بیش با خط استوا آشنا هستیم و می‌دانیم که خط استوا چیست. خط استوا، خطی فرضی است که زمین را به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند؛ اما تعریف مدار استوا به این‌ها محدود نمی‌شود. در این مطلب از مجله گردشگری لستسکند به‌طور مفصل خط استوا را می‌شناسید و با عجایب خط استوا آشنا می‌شوید.
آنچه در ادامه مطلب خواهید خواند
خط استوا چیست؟
خط استوا، نام خطی فرضی است که کره زمین را به دو بخش نیم‌کره شمالی و نیم‌کره جنوبی تقسیم می‌کند. مدار استوا از قطب‌های شمال و جنوب به یک اندازه فاصله دارد و معرف عرض جغرافیایی صفر درجه است. طول خط استوا حدود ۴۰,۰۷۶ کیلومتر است و از ۱۳ کشور و سه اقیانوس عبور می‌کند.
خط استوا از کجا می‌گذرد؟
خط استوا یکی از خطوط جغرافیایی است که از مرکز کره زمین عبور می‌کند و به‌صورت یک خط افقی در وسط نقشه جغرافیا نمایش داده میشود. اگر می‌خواهید بدانید که خط استوا از کدام قسمت آسیا عبور کرده است، باید بگوییم که مدار استوا از جنوب قاره آسیا رد شده است.
کشورهای استوایی؛ کشورهایی که روی خط استوا قرار دارند
کشورهایی که روی خط استوا قرار دارند، عبارت‌اند از:
- برزیل
- کلمبیا
- اکوادور
- گابن
- جمهوری دموکراتیک کنگو
- سائوتومه
- پرنسیپ
- اوگاندا
- کنیا
- سومالی
- اندونزی
- مالدیو
- کیریباتی
خط استوا همچنین از بخش زیرین اقیانوس اطلس، اقیانوس هند و اقیانوس آرام عبور می‌کند.
عجایب خط استوا
خط استوا به‌عنوان نقطه شروع برای محاسبه عرض جغرافیایی در نظر گرفته میشود و همچنین تأثیر جالب‌توجهی بر شرایط آب‌وهوایی، گیاهان و حیوانات منطقه دارد. در ادامه، عجایب خط استوا را بررسی می‌کنیم.
تصور افراطی درباره آبوهوای خط استوا
دو بار در سال، اعتدال بهاری و پاییزی به وجود می‌آید که در آن نور خورشید به‌طور مستقیم بر خط استوا می‌تابد. پس از این دو اعتدال، مناطق استوایی وضعیت اقلیمی نسبتاً ثابت و گرمی را سپری می‌کنند؛ در نتیجه بسیاری از مناطق استوایی تنها دو فصل گرم و بارانی دارند. این وضعیت سبب میشود که جنگل‌های گرمسیری و بارانی مانند آمازون پدید بیایند.
به خاطر داشته باشید که در خط استوا، هوای مناطق استوایی اغلب گرم و مرطوب است و به‌دلیل وجود رطوبت در هوا، شما با گرم‌ترین هوای ممکن مواجه نخواهید شد؛ بنابراین نباید مناطق واقع در استوا را گرم‌ترین مناطق روی کره زمین دانست. ضمن اینکه در فصل‌های بارانی، بارش به‌قدری زیاد و مدام است که جنگلی نظیر آمازون پدید بیاید. البته باید به این موضوع اشاره کنیم که آبوهوای خط استوا در بعضی از ماه‌های سال واقعاً تحمل‌ناپذیر است؛ اما اگر بدانید که چه موقعی باید به سفر بروید، می‌توانید از مقصدتان لذت ببرید؛ مثلاً سفر با تور مالدیو در ایام نوروز یکی بهترین سفرهایی است که می‌توانید داشته باشید.
یخچال طبیعی در چند کیلومتری خط استوا
تاکنون متوجه شدید که آبوهوای مناطق استوایی اغلب گرم، مرطوب و بارانی است؛ اما باید بدانید این موضوع، همیشگی نیست. کوه کلیمانجارو که به‌عنوان بلند‌ترین کوه در قاره آفریقا شناخته میشود، در کشور تانزانیا واقع شده و تنها 330 کیلومتر از خط استوا فاصله دارد. بااین‌حال، هنگام سفر با تور تانزانیا می‌بینید که ارتفاع زیادش باعث شده تا وضعیت جوی این کوه، خشک و خنک باشد و حتی یخچال‌های کوهستانی در آن تشکیل شود.
رشته‌کوه آند با بیش از 7 هزار کیلومتر وسعت چنین وضعیتی دارد؛ رشته‌کوهی که به‌عنوان پهناورترین رشته‌کوه جهان شناخته میشود. رشته‌کوه آند در خط استوا واقع شده و بخش‌هایی از آن در کشورهای اکوادور و کلمبیاست؛ اما همانند کوه کلیمانجارو، رشته‌کوه آند هم آبوهوای گرم و مرطوب ندارد.
گونه‌های گیاهی خاص در مدار استوا
گیاهان و حیوانات بسیاری هستند که حیات خود را با اقیلم استوایی وفق داده‌اند؛ برای مثال جنگل‌های بارانی آمازون و کنگو، گونه‌های گیاهی متنوعی دارند. جالب است بدانید یک هکتار از جنگل‌های بارانی برزیل ممکن است بیش از 750 گونه درخت و 1500 گونه حشره داشته باشد. گرم‌دشت یا ساوانا (Savanna) در کنیا که یک منطقه استوایی به شمار میرود، میزبان گونه‌های جانوری مهمی ازجمله شیر، یوزپلنگ و فیل است. در بخشی از رشته‌کوه آند در کشور شیلی، شترسانانی مثل لاما، آلپاکا و شتر بی‌کوهان آمریکایی دیده میشود.
مناطق بکر خط استوا
بازدید از مناطقی که در خط استوا قرار گرفته‌اند، می‌تواند یک چالش منحصربه‌فرد باشد. خط استوا بیشتر از مناطقی عبور می‌کند که توریستی نیستند یا دسترسی به آن‌ها کار آسانی نیست. همان‌طور که در اولین عکس می‌بینید، خط استوا از جنگل‌های استوایی، اقیانوس‌ها و مناطق غیرمسکونی عبور می‌کند؛ اما جاذبه‌هایی هم هستند که به‌دلیل واقع شدن در خط استوا شهرت یافته‌اند.
دیگر ویژگیهای مخصوص استوا
اگر بخواهیم کمی از دیدنی‌های واقع در خط استوا فاصله بگیریم و به نکات علمی آن هم بپردازیم، می‌توانیم به نیروی جاذبه ضعیف‌تری که از استوا می‌گذرد، اشاره کنیم. در واقع برآمدگی استوایی (Equatorial Bulge) که در این مناطق وجود دارد، باعث میشود نیروی جاذبه در آنجا کمی ضعیف‌تر از سایر نقاط کره زمین عمل کند.
این ویژگی سبب شده است تا این مناطق، مکان ایدئالی برای پرتاپ موشکها باشند؛ زیرا انرژی و سوخت بسیار زیادی برای پرتاپ موشک یا ماهواره از مبدأ زمین لازم است و مناطقی که از خط استوا گذشته باشند، جاذبه ضعیف‌تری دارند. در نتیجه سوخت کمتری هنگام پرتاب مصرف میشود. به همین دلیل، ایالات متحده آمریکا اکثر موشک‌های خود را از مرکز فضایی کندی، واقع در جنوب فلوریدا پرتاب می‌کند که نزدیک‌ترین منطقه این کشور به خط استوا محسوب میشود.
مناطقی که در خط استوا واقع شده‌اند، سریع‌ترین غروب را در مقایسه با هر جای دیگر در کره زمین تجربه می‌کنند. مدت‌زمان غروب خورشید تا تاریکی شب ممکن است تنها چند دقیقه طول بکشد. Equator (خط استوا) واژه‌ای لاتین به‌معنای مساوی‌ساز است. در خط استوا علاوه‌بر اینکه کره زمین به دو نیم‌کره شمالی و جنوبی تقسیم میشود، مدت‌زمان روز و شب مساوی است. به‌عبارتی در خط استوا 12 ساعت روز و 12 ساعت شب خواهیم داشت.
فاصله ایران تا خط استوا
فاصله ایران تا خط استوا یکی از مسائل جغرافیایی مسحوب میشود که برای بسیاری از افراد جالب است. برای محاسبه فاصله ایران تا خط استوا، باید عرض جغرافیایی نقاط مختلف ایران را در نظر گرفت. ایران در عرض جغرافیایی ۲۵ تا ۳۹ درجه شمالی قرار دارد؛ بنابراین، فاصله ایران تا خط استوا حدود ۲۷۶۰ تا ۴۳۲۰ کیلومتر است. البته این فاصله به‌صورت خط مستقیم و بدون در نظر گرفتن شکل منحنی زمین محاسبه شده است.
سخن آخر
همان‌طور که می‌دانید، خط استوا یکی از مهم‌ترین نقاط جغرافیایی کره زمین است. به همین دلیل در این مطلب، مدار استوا را بررسی کردیم و به سؤالاتی همچون خط استوا چیست و خط استوا از کدام قسمت آسیا عبور کرده است، پاسخ دادیم. شما تاکنون به کدام‌یک از کشورهای استوایی سفر کرده‌اید؟
منبع: Nationalgeographic
