وقتی صحبت از جاهای دیدنی میبد میشود، اگر به این شهر تاریخی سفر نکرده باشیم، ذهنمان به سمت شهر یزد میرود. به دلیل بافت شهرهای کویری ایران، این تصور چندان هم اشتباه نیست. میبد هم مانند سایر شهرهای کویری، مملو از جاهای دیدنی تاریخی است که البته بازدید از آنها برای دوستداران تاریخ و معماری ایران بسیار هیجانانگیز است. اگر اهل ایرانگردی باشید و به بازدید از جاهای دیدنی اطراف یزد علاقه داشته باشید، حتما میبد را در لیست سفرهای خود به مناطق مرکزی ایران قرار خواهید داد.
میبد، مرکز شهرستان میبد در شمال استان یزد واقع شده و یکی از شهرهای زیبا و تاریخی ایران محسوب میشود. اطلاع از جاهای گردشگری در میبد و همچنین ساعت کاری و قیمت بلیط ورودی آنها، به زمانبندی سفرتان کمک میکند؛ بنابراین در این مطلب از بلاگ لستسکند به سراغ میبد میرویم و جاهای دیدنی آن را همراه با اطلاعات مفید و کاربردی در اختیارتان میگذاریم.
نارین قلعه میبد (Narin Castle)
قلعه باستانی نارین، در جنوب شهر میبد امروزی و روی تپهای به ارتفاع تقریبی 25 متر قرار دارد و بر سراسر شهر میبد مشرف است. قدیمیترین نشانههای باستانی در این مکان، خبر از وجود سکونتگاهی مربوط به 4 هزار سال قبل از میلاد را میدهد. افسانهها حاکی از آن است که نارین قلعه متعلق به شاه سلیمان بوده و توسط جنها (ارواح) ساخته شده است، اما امروزه با بررسی این بنا که از مهمترین جاهای دیدنی میبد است، مشخص شده که تاریخ ساخت پایههای قلعه، مربوط به دوران ساسانیان است.
نارین قلعه که به قلعه میبد و دژ دالان نیز معروف است، در مسیر راه ابریشم قرار داشت و توسط سربازانی اداره میشد که کاروانهای عبوری را مسلحانه اسکورت میکردند و برای خدماتشان از آنها مالیات میگرفتند. این قلعه از نظر فرم معماری به شکل بیضی نامنظم است و ساختاری تودرتو، محصور در برجوباروی خشتی متعدد دارد. برخی از پژوهشگران بنای اولیه را معبد یا نیایشگاه میدانند، اما وجود خندقهای گود، دیوارهای عظیم، استحکامات ساختمان و موقعیت خوب دفاعی بر ویژگیهای نظامی قلعه تاکید کردند.
نمای بالای نارین قلعه منظره جالبی از شهر میبد را به نمایش میگذارد. برجهای دیدهبانی که تا همین اواخر در اطراف شهر پراکنده بودند، بخشهای دورتر منطقه شهری را تشکیل میدادند، اما با گسترش خانههای جدید به سمت صحرای اطراف، این برجها ویران شدند. تمامی مجموعه نارین قلعه از خشت و گل ساخته شده است و همچنین سیستم پیچیده رفتوآمد زیرزمینی و ارتباط پنهانی در آن وجود دارد که بقایایی از آن هنوز هم قابل مشاهده است. نارین قلعه در تاریخ 8 مرداد ۱۳۵۴ به ثبت ملی رسید. به نشانه نمایش صنایعدستی میبد که زیلو است، زیلویی سرامیکی با متراژ 480 مترمربع نیز در حریم نارین قلعه ایجاد شده است.
- ساعت بازدید از نارین قلعه: هر روز از ساعت 9 تا 13 و 14 تا 17
- آدرس نارین قلعه میبد: میبد، میدان شهرداری
- قیمت بلیط ورودی نارین قلعه: 5 هزار تومان
موقعیت نارین قلعه میبد
برج کبوترخانه میبد (Pigeon Tower)
برج کبوتر یا کبوترخانه میبد، بنای باشکوهی است که از دوره قاجاریه در این شهر به جای مانده است. این کبوترخانهها، قرنها در ایران استفاده شدهاند؛ اگرچه تنها کاربرد آنها، خانه و پناهگاهی امن برای کبوترها نبود. در گذشته در سراسر ایران برجهای کبوتر برای جمع آوری فضولات پرندگان ساخته میشد، چون در آن زمان، کشاورزان میدانستند که مدفوع کبوتر یک کود بسیار غنی و موثر برای رشد گیاهان و محصولات زراعی است. متأسفانه به دلیل فرهنگ جهانی کشاورزی و توسعه کشاورزی مدرن که در آن کمیت بر کیفیت برتری دارد، بسیاری از این روشها به دست فراموشی سپرده شدهاند.
این بنا، سازهای مدور است که ارتفاع هشت متری دارد. اگرچه ظاهر این سازه خشتی ساده است، ولی ساختار درونی آن، شبکهبندی خشتی بسیار زیبایی دارد و 4 هزار لانه کبوتر را در سه طبقه در خود جای داده است. روی بام کبوترخانه نیز چهار برج کمارتفاع کوچک و یک برج مدور مرکزی قرار دارد که به نوعی راه ورود پرندگان به داخل کبوترخانه بودهاند. دیوارهای کبوترخانه جهت امنیت بیشتر برای این پرندگان، در برابر ورود حیوانات شکارچی چون مار، موش، روباه، جغد و... کاملاً نفوذناپذیر است. این بنا که از جاهای دیدنی میبد محسوب میشود، در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۶۴، با شماره ۱۶۹۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
- ساعت بازدید از کبوترخانه میبد: همهروزه از ساعت 8:00 صبح تا 17:00
- آدرس کبوترخانه میبد: میبد، بلوار بسیج
- قیمت بلیت ورودی کبوترخانه میبد: 5 هزار تومان
موقعیت کبوترخانه میبد
قلعه مهرجرد میبد (Mehrjerd castle)
یکی دیگر از قلعههای تاریخی که در شهر میبد خواهید دید، قلعه مهرجرد است. این قلعه در ابتدا یک روستا در اطراف شهر میبد بوده که با گسترش شهر، به درون آن کشیده شده است و بعد از ترک ساکنانش از آن به عنوان انبار استفاده شده است. قدمت قلعه مهرجرد که از جاهای دیدنی میبد محسوب میشود، به دوره افشاریه و زندیه میرسد.
این قلعه خشتی در سه طبقه ساخته شده و 5 برج نگهبانی دارد که 4 برج آن در گوشهها و یک برج به عنوان دروازه ورودی در قسمت جنوبی قرار گرفته است. در گذشته، به منظور محافظت از بنا، دورادور قلعه خندقی حفر شده بود که متاسفانه دیگر اثری از آن نیست. ارتباط طبقات قلعه از طریق پلکان بوده و دروازه آن نیز یک در چوبی دارد. این برج دیدنی در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۴۱۳۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- ساعت بازدید از قلعه مهرجرد میبد: همهروزه 9:00 تا 17:00
- آدرس قلعه مهرجرد میبد: میبد، خیابان آیتالله حائری
- قیمت بلیت ورودی قلعه مهرجرد میبد: 5 هزار تومان
کاروانسرای شاهعباسی میبد (Shah Abbasi Caravanserai)
کاروانسرای شاه عباسی میبد از بناهای دوران صفویه و از کاروانسراهای چهار ایوانی با نقشهای مربعی است. این کاروانسرا در مجموع 100 اتاق دارد که 24 اتاق آن در اطراف یک حیاط مرکزی ساخته شده است. داخل حیاط یک حوض قرار دارد و ورودی در ساباط (کوچه طاقدار) واقع شده است. این کاروانسرا شامل آب انبار، هشتی ورودی، حیاط مرکزی، ساباط، ایوان، حوضخانه، چاپارخانه و یخخانه است. اکنون قسمتهایی از کاروانسرای شاه عباسی به رستوران سنتی تبدیل شده و بخشی از آن نیز به موزه زیلو و سفال میبد اختصاص یافته است.
ورودی کاروانسرای میبد در ضلع جنوب غربی بنا قرار دارد که به وسیله هشتی بنا به حیاط راه پیدا میکند. اداره میراث فرهنگی میبد و کتابخانه مرکز اسناد نیز در بخشی از این بنا فعال هستند. کاروانسرای میبد در تاریخ 2 مرداد 1357 با شماره 1618 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.
- ساعت بازدید بخهای داخلی کاروانسرای شاهعباسی میبد: همهروزه 8:00 صبح الی 10:30 و بعدازظهرها از ساعت 12:00 الی 16:00
- آدرس کاروانسرای شاهعباسی میبد: یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین، مقابل یخچال خشتی
- قیمت بلیط کاروانسرای شاهعباسی میبد: رایگان
موقعیت کاروانسرای شاه عباسی میبد
موزه زیلو و سفال میبد (Zillu & Pottery Museum of Meybod)
میبد شهر خشت و سفال است و این هنر ریشه در تاریخ این شهر دارد. ساختمان موزه زیلو میبد و موزه سفال میبد در ضلع شرقی کاروانسرای شاه عباسی میبد قرار دارد. موزه زیلو میبد موزه ویژه زیلو و قالیهای دستبافت است و قدمت قدیمیترین زیلوی این موزه نیز مربوط به دهه نخست قرن 9 هجری است که با طرح محرابی در سه رنگ آبی، سفید و قرمز بافته شده است.
موزه زیلو و سفال میبد به همت اهالی هنر شهرستان میبد به منظور حفظ و زنده نگه داشتن این هنرهای ارزشمند راهاندازی شد. رنگ زمینه زیلوها قرمز، آبی، سفید و سبز است که از قرن نهم هجری قمری نشأت گرفته است. در این موزه، چند کارگاه فعال برای بافندگی وجود دارد که بافندگان فوتوفن هنر خود را برای علاقهمندان توضیح میدهند. موزه زیلو به هشتی منتهی میشود که به موزه سفال میبد اختصاص دارد. در این موزه آثاری از سفال و سرامیک البته مربوط به دوره معاصر به معرض نمایش درآمدهاند.
- ساعت بازدید از موزه سفال و سرامیک میبد: همهروزه 9:00 صبح تا 19:00
- آدرس موزه سفال و سرامیک میبد: یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین، مقابل یخچال خشتی، کاروانسرای شاه عباسی میبد
- قیمت بلیت موزه سفال و سرامیک میبد: 5 هزار تومان
موقعیت زیلو و سفال میبد
مسجد جامع میبد (Jameh mosque of Meybod)
مسجد جامع میبد، با وسعت تقریبی 3 هزار متر مربع، روی بنای اولیه آن که مربوط به سده دو هجری است، بنا شده است. مسجد میبد در ابتدا به صورت شبستانی ساخته شده بود و در جریان توسعه و مرمت آن طی سالهای متمادی به طرح ایوان و گنبد تغییر ساختار داد. این مسجد تاریخی که مجموعهای از چند مسجد متنوع است، از فضاهایی متفاوت چون گنبدخانه، شبستان زمستانه معروف به گرمخانه، شبستان تابستانه، دو مسجد به نامهای مسجد حاجی حسنعلی، مسجد امام حسن، شبستان و ایوان تشکیل شده است. دوران اوج این بنا را مربوط به سده 7 تا 9 هجری به ویژه دوره آلمظفر میدانند.
مسجد جامع از انواع مساجد ایواندار است که فضاهای متنوعی را در آن خواهید دید. این مسجد یک جای دیدنی میبد است که گردشگران بسیاری به دلیل قدمت تاریخی و معماری زیبا و دیدنیاش از آن بازدید میکنند. این بنا در سال ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۴۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
- ساعت بازدید از مسجد جامع میبد: همهروزه از اذان صبح تا بعد از اذان مغرب
- آدرس مسجد جامع میبد: یزد، میبد، بلوار بسیج، بلوار امام خمینی
- قیمت بلیط مسجد جامع میبد: رایگان
موقعیت مسجد جامع میبد
چاپارخانه میبد (Meybod Chapar Khaneh)
چاپار خانه میبد یادآور دوران قاجار و از جاهای دیدنی میبد است. این بنا طی یک دوره ۱۰ ساله با حمایت انجمن دوستداران بنای تاریخی میبد و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، مرمت شد. چاپار خانه میبد در زمان حکومت قاجاریه یک اداره پست بود. نامهها و بستههای سلطنتی از این پست به پایتخت و سایر شهرها ارسال میشد. از آنجایی که سفارشها و بستههای مهمی بهطور موقت در آنجا نگهداری میشد، بعدها برجها و پادگانهای نگهبانی برای محافظت از چاپارخانه و مردم ساکن در آن، ساخته شدند.
بیشتر این بنا از آجر و خاک رس ساخته شده است. ساختمان، یک حیاط مرکزی دارد و اصطبلها در سراسر آن مشاهده میشوند. دو فضای مسقف نیز در این بنا وجود دارد که محل استراحت اسبها، سواران، نگهبانان و فرماندهان بوده است. ماکت چاپارخانه به شکل اصلی در یکی از اتاقهایی که اکنون به موزه تبدیل شده، در معرض نمایش قرار داده شده است. تاریخ پست و تلگراف نیز در این موزه برای بازدیدکنندگان تشریح میشود. در حال حاضر، در این مکان ماکتهای از پستچیان قدیم، اسبهای چاپار، تمبرهای قدیمی و اسناد و تصاویری مربوط به تاریخ پست در ایران به نمایش درآمدهاند. چاپارخانه میبد یزد در تاریخ 19 مرداد 1379 با شماره ثبت 2767 به ثبت ملی رسید و پس از آن به موزه تبدیل شد.
- ساعت بازدید از چاپارخانه میبد یزد: بهار و تابستان ۹ تا ۱۹، پاییز و زمستان ۹ الی ۱۷
- آدرس چاپارخانه میبد یزد: یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین، کنار کاروانسرای شاهعباسی
- قیمت بلیط چاپارخانه میبد یزد: 5 هزار تومان
موقعیت چاپارخانه میبد
یخچال خشتی میبد (Meybod Ice House)
یخچال خشتی میبد، یکی از بزرگترین خانههای خشتی یخی ایران است. قدمت این خانه یخی به قبل از قرن هجدهم باز میگردد و اکنون یکی از محبوبترین جاهای دیدنی میبد محسوب میشود. در گذشته که وسایل مدرن برای تولید یخ وجود نداشت، مردم میبد، یخ مورد نیاز خود را در این محل تهیه میکردند. قسمتهای اصلی این بنای باشکوه، شامل دیوارهای سایهبان، حوض یخ، مخزن یخ خانه و گنبد است. دیوار سایهبان، دیواری با طول، ضخامت و ارتفاع زیاد است که از تابش آفتاب به استخر جلوگیری میکند. با توجه به موقعیت و نحوه ساخت این دیوار، سایه آن در تمام روزهای سال، روی استخر میافتد.
استخر یخی، حوض کمعمقی است که از گل و لای برای جلوگیری از خروج سرما یا ورود هوای گرم ساخته شده است. فرآیند تولید یخ در حوضچه یخ انجام شده و در نهایت یخ تولید شده به مخزن منتقل میشود. گنبد یخچال میبد، از خشت ساخته شده و ارتفاع آن حدود 15 متر است. این گنبد، قسمتی جذاب در بنا است. از این یخچال در فصل زمستان برای ذخیره آب و یخ استفاده میشد تا در فصل تابستان مورد استفاده قرار گیرد. یخچال خشتی میبد در 16 دی ماه سال 1375 با شماره 1826 در فهرست میراث ملی کشور به ثبت رسید.
- ساعت بازدید از یخچال خشتی میبد: همهروزه از ساعت 8:00 صبح تا 17:00
- آدرس یخچال خشتی میبد: یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین، مقابل کاروانسرای شاهعباسی
- قیمت بلیط یخچال خشتی میبد: 5 هزار تومان
موقعیت یخچال خشتی میبد
آب انبار کلار میبد (Meybod Water Reservoir)
آب انبار کلار روبهروی کاروانسرای شاه عباسی قرار دارد و زیبایی خاصی نیز به آن بخشیده است. این آب انبار که از محبوبترین جاهای دیدنی میبد محسوب میشود، به دوره صفویه تعلق دارد و کتیبه تاریخی بنا قدمت آن را سال 1070 هجری قمری اعلام میکند. آب انبارها معمولاً در مرکز شهرها قرار دارند. آب انبار کلار میبد از عناصر اساسی خزینه، قنات، گنبد، پاشیر و چهار بادگیر تشکیل شده و مصالح ساخت آن، خاکستر، آهک و ماسه است. مخازن آب در درجه اول برای بهرهبرداری و نگهداری آب آشامیدنی استفاده میشد.
- ساعت بازدید از آبانبار کلار میبد: 24 ساعته
- آدرس آبانبار کلار میبد: یزد، میبد، بلوار قاضی میرحسین، مقابل در کاروانسرای شاهعباسی
- قیمت بلیط آبانبار کلار میبد: رایگان
موقعیت آب انبار کلار
سخن آخر
اکنون با مطالعه این مطلب با برجستهترین جاهای دیدنی میبد آشنا شدید. حالا وقت آن است که برنامهریزی سفر خود را انجام دهید و در حالی که به شهر یزد، جاذبهها و بهترین رستوران های یزد سر میزنید، یک سفر کوتاه هم به میبد داشته باشید. جاهای دیدنی در میبد، اغلب مکانهای تاریخی هستند و برای علاقهمندان به اینگونه بناها، این شهر یک مقصد شگفتانگیز است؛ چون با قدم زدن در کوچهپسکوچههایش میتوانید در دل تاریخ ایران سفر کنید.
اگر شما هم این شهر را بازدید کردید، اکنون وقت آن است که اطلاعات بیشتری را از جاهای دیدنی کمتر شناخته شدهاش در اختیار باقی کاربران بگذارید؛ پس در قسمت نظرات، تجربههای خود را در سفر به این شهر درج کنید.
تالیف: تیم نویسندگان لستسکند