از زمان آغاز شهرنشینی در بین‌النهرین و مصر تا قرن هجدهم، میان جمعیتی که در روستاها زندگی می‌کردند و افرادی که در شهرها مشغول کار و زندگی بودند تعادلی برقرار بود. رفته‌رفته با تغییراتی که در جوامع به وجود آمد، این تعادل از میان رفت. افراد به دلایل مختلفی مانند پیدا کردن شغل بهتر و بهره‌مندی از خدمات و امکانات رفاهی بیشتر، به شهرها مهاجرت کردند. همین امر باعث گسترش و توسعۀ بیشتر شهرها شد. در ابتدای قرن بیستم، فقط 15 درصد جمعیتِ جهان شهرنشین بودند. در سال 2017، این آمار به 50 درصد رسید (4.2 میلیارد شهرنشین) و پیش‌بینی میشود تا سال 2045، آمار امروز 1.5 برابر شود.
شهرها ما را بیمار میکنند؟
مسلما این افزایش جمعیت، باعث تغییراتی در سبک و کیفیت زندگی شهرنشینان شد و ما امروز با پدیده‌ای به نام «اضطراب شهری» مواجه هستیم. اضطراب شهری، درواقع، استرسی است که افراد صرفا به دلیل زندگی در شهرها تجربه میکنند. این اضطراب حتی در افرادی که در رفاه اجتماعی و اقتصادی هستند هم شایع است. بررسی دلایل چنین احساساتی بسیار پیچیده است، به شکلی که هنوز دلایل جامعی برای آن ارائه نشده. به این معنا که لیست کاملی از تمام عواملی که می‌تواند به اضطراب شهری منجر شود، تدوین نشده است. اما دلایل و عواملی هستند که دانشمندان روی آنها اتفاق نظر بیشتری دارند.
استرس‌های فضای شهری ممکن است ناشی از عواملی باشند که افراد قبل از مهاجرت با آنها درگیر بودند، مثل فقر، مشکلات خانوادگی و بیکاری. این افراد در زندگی شهرنشینی در معرض خطرهای بیشتری هستند و احتمالا اضطراب شهری در آنها تاثیرگذارتر است. دسته‌ای دیگر از عوامل هستند که مرتبط با مسائل اجتماعی – اقتصادی هستند. مثلا ممکن است فرد شغل مناسبی نداشته باشد و درآمدش برای گذران زندگی کافی نباشد. دستۀ آخر، شرایط محیطی هستند. تراکم جمعیت شهری که در آن زندگی می‌کنیم، میزان ترافیک، آلودگی‌های محیطی (هوا، آب و ...)، میزان سر‌و‌صدا و هر عامل دیگری که مرتبط با فضای زندگی افراد باشد، در این دسته جای می‌گیرد.
سوال اینجاست که نتیجۀ این نوع از اضطراب چه خواهد بود؟ در اینکه اضطراب در سلامت روانی افراد تأثیر می‌گذارد هیچ شکی نیست. اما نتیجۀ این اضطراب، یا بهتر بگوییم واکنش افراد به آن، بستگی به شدّت استرس دارد. بدیهی است هر چه میزان اضطراب بیشتر باشد، واکنش‌ها نیز شدیدتر می‌شوند و ممکن است از گوشه‌گیری تا افسردگی و در موارد حاد روان‌گسیختگی پیش رود.
راه درمان چیست؟
در مواردی که این اضطراب‌ها به نابه‌هنجاری‌های جدّی منجر می‌شوند، تنها راه درمان، مراجعه به افراد متخصّص است. در این حالت ممکن است تغییر محل زندگی نیز تأثیری در بهبود شخص نداشته باشد. امّا برای افرادی که این اضطراب را در حد متعادلی حس میکنند، پناه بردن به فعالیّت‌های آرام‌کننده‌ای مثل پیاده‌روی در طبیعت یا استراحت درفضاهای غیرشهری می‌تواند موثر باشد. امّا این فعالیّت‌ها باید حتماً به شکل مرتب تکرار شوند تا بتوانند تأثیر استرس ناشی از زندگی شهری را خنثی کنند.
شهرنشین‌ترین کشورهای دنیا
باتوجه به آنچه تا به الان گفته شد، متوجه می‌شویم که میزان شهرنشینی در کشورها بر میزان اضطرابی که شهروندان احساس میکنند، تأثیر می‌گذارد. و احتمال دارد شهری‌ترین کشورها، شهروندانی مضطرب داشته باشند. به علاوه، این آمار نشان می‌دهد که چقدر از جمعیت روستایی کشورها باقی مانده است. در این بخش می‌خواهیم 10 کشوری که بیشترین میزان شهرنشینی و 10 کشوری که کمترین میزان شهرنشینی را دارند، به شما معرفی کنیم. در حال حاضر، کشورهایی هستند که درصد شهرنشینی آنها به 100 رسیده است و این نشان می‌دهد که تقریبا هیچ روستایی در این کشورها وجود ندارد. آمار زیر از وبسایت بانک جهانی گرفته شده است. این آمار، براساس آمارهای رسمی اعلام شده در هر کشور، از جمعیت شهرهای آن است.
کشورهایی با بیشترین میزان شهرنشینی
- هنگ‌کنگ
- کویت
- ماکائو
- موناکو
- سنگاپور
- قطر
- بلژیک
- سن‌مارینو
- اروگوئه
- مالتا
کشورهایی با کمترین میزان شهرنشینی
- گینه نو
- بروندی
- لیختن‌اشتاین
- نیگر
- مالاوی
- رواندا
- سامائو
- سری‌لانکا
- سنت‌لوسیا
- سودان جنوبی
ایران در این رتبه‌بندی در جایگاه 59 از میان 199 کشور بررسی شده قرار دارد. در نظر داشته باشید که این آمار هیچ ارتباطی با وضعیت رفاهی کشورها ندارد. تنها چیزی که درنظر گرفته میشود درصد جمعیت شهرنشین و روستانشین نسبت به کل جمعیت کشور است. و با اینکه اضطراب شهری، یکی از مشکلات ناشی از زندگی در شهرهای بزرگ است، دلیل بر آن نیست که تمام شهروندان شهرهای بزرگ با این مشکلات درگیر باشند. ممکن است بسیاری از شهرها عوامل استرس‌زا را نداشته باشند یا فقط موارد اندکی از لیست را داشته باشند.
منبع: وب سایت سلامت شهری – Adam and Boots - World Bank
