حیوانات ایرانی؛ معرفی اصیل‌ترین حیوانات بومی ایران + عکس

حیوانات ایرانی از گونه‌های متفاوت‌اند. ایران، میزبان بیش از 202 گونه پستاندار، 500 گونه پرنده، حدود 232 گونه خزنده، 22 دوزیست و گونه‌های دیگری هم است. جالب است بدانید در این بین، جانورانی هم وجود دارند که فقط در ایران پیدا می‌شوند و به‌نوعی بومی کشورمان به حساب می‌آیند. در این مطلب از لست‌سکند حیوانات بومی ایران را به شما معرفی می‌کنیم.

حیوانات ایرانی و بومی ایران

• گور ایرانی

• همستر دم‌دراز زاگرس

• یوزپلنگ

• زاغ بور

• ول ایرانی

• ول قزوینی

• دوپای طوسی

• دوپای تالر

زاغ بور

تاکنون دست‌کم 500 گونه پرنده در ایران یافت شده‌اند؛ اما دراین‌بین یک پرنده وجود دارد که تنها زیستگاه آن در جهان، کشور ماست. این پرنده که زاغ بور (Pleske's ground jay) نام دارد، در تیره کلاغیان قرار می‌گیرد و معمولاً در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی ایران زندگی می‌کند. از خصوصیات جالب این پرنده، تمایل نداشتن به پرواز است. زاغ بور حتی در مواقعی که احساس خطر می‌کند، دویدن را به پرواز ترجیح می‌دهد. خوشبختانه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، وضعیت بقای این پرنده را نگران‌کننده نمی‌داند و خطر انقراض، زاغ بور را تهدید نمی‌کند.

• نام علمی: Pleske's ground jay

• زیستگاه: مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی

گور ایرانی

گور ایرانی، یکی از پستانداران بومی ایران است که می‌توان آن را جزو زیباترین حیوانات ایرانی به شمار آورد. اگر با تور طبیعت‌گردی به اماکن بکر ایران سفر کنید، ممکن است گور ایرانی را در مناطق حفاظت‌شده ببینید. متأسفانه گور ایرانی برخلاف سایر زیرگونه‌هایش، در خطر انقراض قرار گرفته و کمتر از 1000 رأس از آن‌ها در جهان یا به‌عبارتی در ایران باقی مانده است. گورخرهای ایرانی که از نژاد گورهای آسیایی هستند، پیش از این در کشورهایی مثل چین و هند هم دیده می‌شدند.

• نام علمی: Equus hemionus onager

• زیستگاه: پارک ملی توران و منطقه حفاظت‌شده بهرام گور

همستر دم‌دراز زاگرس

همستر دم‌دراز زاگرس که در دسته همستر‌های موش‌وار قرار می‌گیرد، بیشتر در جنگل‌هایی با ارتفاعات متوسط و مناطق کوهستانی استپی دیده می‌شوند. همستر دم‌دراز زاگرس از دانه‌ها، گیاهان و حشرات تغذیه می‌کند. این‌گونه از همسترها جزو حیوانات در معرض انقراض نیستند و ترسی هم بابت از بین رفتن نسل آن‌ها وجود ندارد. جالب است بدانید، این همسترها در تابستان شب‌گرد هستند و در فصل پاییز و بهار، روز را برای فعالیتشان انتخاب می‌کنند.

• نام علمی: Mouse like Hamster

• زیستگاه: استان خوزستان، رشته‌کوه زاگرس، 120 کیلومتری جنوب‌شرقی اهواز، ایذه

یوزپلنگ ایرانی

بدون شک، معروف‌ترین حیوان این فهرست، یوزپلنگ ایرانی یا چیتای آسیایی است؛ چراکه برخلاف سایر گربه‌سانان و حیوانات درنده، تنها یوز ایرانی است که به‌صورت اندمیک در ایران زندگی می‌کند. این گربه‌سانان تیزپا حدود 32 تا 47 هزار سال پیش، از قاره آفریقا به‌سمت آسیای شرقی مهاجرت کردند و در کشورهایی مثل هند و ایران ساکن شدند. به‌مرور زمان، تعداد این چیتاهای آسیایی کمتر شد و ایران، به تنها زیستگاهی تبدیل شد که یوزها در آن باقی ماندند؛ هرچند جمعیت این یوزپلنگ ایرانی بسیار کم شده و کمتر از 50 قلاده از آن‌ها در کشورمان حضور دارند.

• نام علمی: Acinonyx jubatus venaticus

• زیستگاه: مناطق حفاظت‌شده ایران

ول ایرانی

در نگاه اول، وُل‌ها شاید تفاوت زیادی با جوندگانی مثل موش‌ها نداشته باشند؛ اما با کمی دقت می‌توان متوجه شد که تفاوت‌های زیادی دارند. ول ایرانی که با نام علمی Microtus irani شناخته می‌شود، یک گونه از خانواده همسترهای دم‌کوتاه است که تنها در ایران وجود دارد. این جانور کوچک و پستاندار، از دسته جوندگان است و در اکوسیستم‌های مختلف ایران، ازجمله استان فارس و ارتفاعات اطراف شیراز زندگی می‌کند. اگر با تور داخلی به شیراز می‌روید، شاید بتوانید ول ایرانی را در ارتفاعات این شهر ببینید. ول ایرانی با بدنی گرد، پوزه‌ای صاف و دمی کوتاه، به‌عنوان یکی از جانوران بومی ایران، نمایانگر تنوع زیستی منحصر‌به‌فرد کشورمان است.

• نام علمی: Microtus irani

• زیستگاه: استان فارس، ارتفاعات 5200 پایی شیراز

ول قزوینی

وُل قزوینی تا سالیان طولانی با ول گونتر اشتباه گرفته می‌شد و به‌دلیل شباهت فراوان این دو، تصور بر این بود که آن‌ها از یک گونه هستند. علاوه‌بر بوئین‌زهرا، احتمال مشاهده این ول در گزردره و سقز کردستان هم وجود دارد. این گونه برای اولین بار در سال 1996 مشاهده شد و به‌دلیل تفاوت‌های کروموزومی و جمجمه‌ای به‌عنوان یک گونه جدید شناخته شده است.

ول قزوینی، موهایی به‌رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز در ناحیه پشت و موهایی به‌رنگ سفید یا خاکستری در زیر بدن دارد. طول سر و بدن این حیوان بین 105 تا 115 میلی‌متر، طول دم او بین 25 تا 27 میلی‌متر، طول کف پای عقبش بین 17 تا 18 میلی‌متر و طول گوش‌هایش بین 9 تا 10 میلی‌متر است. به‌دلیل کمبود اطلاعات درباره وضعیت زیستی و پراکندگی این گونه، ول قزوینی در فهرست سرخ IUCN در طبقه کمبود داده‌ها (DD) قرار دارد.

• نام علمی: Microtus qazvinensi

• زیستگاه: استان قزوین، 65 کیلومتری جنوب قزوین، بوئین‌زهرا

دوپای طوسی

دوپای طوسی نام یکی از حیوانات بومی ایران است که در منطقه خراسان رضوی، به‌ویژه در مشهد و چشمه گیلاس یافت می‌شود. این حیوان جزو گروه دوپایان است و به‌دلیل توانایی‌های منحصربه‌فردش در زیستگاه‌های خاصی زندگی می‌کند. دوپاها معمولاً بدنی کشیده و اندام‌های جلویی کوتاه دارند که برای حرکت در محیط‌های صخره‌ای و کوهستانی سازگار باشند.

• نام علمی: Scarturus toussi

• زیستگاه: استان خراسان رضوی، مشهد، چشمه گیلاس

دوپای تالر

هنگام سفر به خراسان با تور کویر ممکن است تعداد زیادی از حیوانات بیابان‌زیست را ببینید. اگر شانس بیاورید، دوپای تالر هم جزو این حیوانات خواهید دید. دوپای تالر یک گونه جونده است که به‌تازگی در ایران شناسایی شده است. این حیوان، مانند عجیب‌ترین حیوانات جهان، ویژگی‌های ظاهری منحصربه‌فردی دارد. برای مثال طول سر و بدن دوپای تالر ۱۴۰ میلی‌متر، طول دم او ۱۷۵ میلی‌متر، طول کف پای عقبش ۶۶ میلی‌متر و طول گوش‌هایش ۱۸ میلی‌متر است که همگی این اعداد باهم، دوپای تالر را متفاوت می‌کنند. دوپای تالر از نظر ظاهری، شباهت زیادی به دوپای بلانفورد دارد؛ اما با جثه کوچک‌تر و ویژگی‌هایی مانند دسته موهای کاملاً سیاه در نوک دم و نبود موهای سفید نوک دم که اتفاقا در اکثر گونه‌های دوپا وجود دارد، متمایز می‌شود.

• نام علمی: Jaculus thaleri
• زیستگاه: استان خراسان رضوی، کویر نمک، جعفرآباد

قوچ و میش لارستانی

قوچ و میش لارستانی، یکی از نایاب‌ترین گونه از گوسفندان وحشی است که اندام کوچکی دارد و در استان‌های فارس، کرمان و هرمزگان دیده می‌شود. هرچند اقدامات لازم برای محافظت از این گونه، در سالیان اخیر در شهرستان لارستان صورت گرفته است؛ اما باز هم خطر انقراض، این قوچ و میش را تهدید می‌کند. هم‌اکنون، آمار به‌روزی از تعداد قوچ و میش‌های لارستانی وجود ندارد؛ اما احتمال می‌رود تعداد آن‌ها کمتر از 700 رأس باشد.

• نام علمی: Ovis orientalis laristanica

• زیستگاه: استان فارس، شهرستان لارستان، منطقه حفاظت‌شده هرمود

قوچ و میش اصفهانی

قوچ و میش اصفهانی به گونه‌ای از گوسفندان وحشی ایرانی مربوط می‌شوند که به نام علمی Ovis orientalis isphahanica آن‌ها را می‌شناسند. این حیوانات، بومی مناطق جنوب‌غربی و جنوب‌شرقی اصفهان و بخش‌هایی از استان چهارمحال‌وبختیاری هستند. قوچ‌های اصفهانی، شاخ‌هایی خمیده به‌سمت گردن و موهایی تیره‌رنگ دارند؛ درحالی‌که میش‌ها اغلب بدون شاخ هستند. این گونه به‌دلیل ویژگی‌های منحصر‌به‌فردش در میان گوسفندان وحشی ایران شناخته شده و اهمیت زیست‌محیطی بسیاری دارد.

• نام علمی: Ovis orientalis lsphahanica

• زیستگاه: استان اصفهان، پارک‌های ملی کرکس، کهیاز، یخاب، موته و قمیشلو

قوچ و میش کرمان

قوچ و میش کرمان، گونه‌ای دورگه است که از آمیزش قوچ لارستانی با میش اوریال یا برعکس زاده می‌شود. گوسفندان وحشی، گونه‌ای از حیوانات هستند که با توجه به فصول مختلف، مهاجرت می‌کنند و مسافت‌های طولانی را می‌پیمایند. به همین علت، زمانی که در فصل جفت‌گیری، یعنی اوایل پاییز، گونه‌های ارویال یا لارستانی با یکدیگر برخورد می‌کنند، شانس تولد قوچ کرمانی بیشتر می‌شود.

• نام علمی: Ovis gmelini laristanica x Ovis vignei blanfordi

• زیستگاه: استان کرمان، منطقه حفاظت‌شده خبر

موش پوزه‌دار ایرانی

موش پوزه‌دار ایرانی، با نام علمی Crocidura susiana، یکی از جانوران بومی و منحصربه‌فرد ایران است که در استان خوزستان، حدود ۸ کیلومتری جنوب‌غربی دزفول دیده می‌شود. این گونه که جزو خانواده شب‌پره‌خواران است، در مناطقی با پوشش گیاهان علفی و استپ‌های نیمه‌خشک زندگی می‌کند. اگرچه احتمال می‌رود که موش پوزه‌دار ایرانی در چند منطقه دیگر از کشور که وضعیت مشابهی دارند، وجود داشته باشد؛ اما تاکنون شواهد قطعی دراین‌باره به دست نیامده است.

این جانور به‌دلیل زیستگاه محدود و شرایط خاص زندگی‌اش، اهمیت زیادی در تنوع زیستی منطقه دارد و در اکوسیستم‌های ایران دیده می‌شود. تحقیقات و مطالعات بیشتر روی این گونه می‌تواند به درک بهتر از اکولوژی منطقه و حفاظت از تنوع زیستی کمک کند.

• نام علمی: Crocidura susiana

• زیستگاه: استان خوزستان، 8 کیلومتری جنوب‌غربی دزفول

همستر دم‌دراز فشمی

همستر دم‌دراز فشمی که با نام علمی Calomyscus grandis شناخته می‌شود، یک گونه منحصربه‌فرد از خانواده همسترهای دم‌دراز است که فقط در ایران یافت می‌شود. این گونه برای اولین بار در مناطق کوهستانی نزدیک فشم در استان تهران مشاهده شده و به‌تازگی حضور آن در سایر مناطق رشته‌کوه البرز مرکزی و منطقه عباس‌آباد در البرز شمالی گزارش شده است.

همستر دم‌دراز فشمی با پوزه‌ای بلند و باریک و موهایی به‌رنگ خاکستری، بزرگ‌ترین و تیره‌رنگ‌ترین عضو خانواده خود است. دم و پاهای عقب این جانور، بلندتر از سایر همسترهاست. با‌این‌حال، اطلاعات دقیقی درباره ویژگی‌های زیستی و نیازمندی‌های بوم‌شناختی این گونه در دست نیست و پژوهش‌های بیشتری برای تعیین پراکندگی جغرافیایی، فراوانی، نیازمندی‌های زیستگاهی، تهدیدها و برنامه‌های حفاظتی، لازم است.

• نام علمی: Calomyscus grandis

• زیستگاه: استان تهران، دامنه‌های رشته‌کوه البرز، 11 کیلومتری شمال‌شرق فشم

سخن آخر

در این مطلب، حیوانات ایرانی را به شما معرفی کردیم تا با حیوانات بومی ایران آشنا شوید. حیوانات معرفی‌شده، بخشی کوچکی از حیات‌وحش ایران را تشکیل می‌دهند. صدها گونه جذاب دیگر در کشورمان وجود دارند که از آن‌ها می‌توان به پلنگ ایرانی و خرس سیاه آسیایی اشاره کرد. شما کدام‌یک از حیوانات ایرانی معرفی‌شده در این مطلب را از نزدیک دیده‌اید؟